دو تمثیل قرآنی برای کافران

وَ الَّذینَ کَفَرُوا أَعْمالُهُمْ کَسَرابٍ بِقیعَةٍ یَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ ماءً حَتَّى إِذا جاءَهُ لَمْ یَجِدْهُ شَیْئاً وَ وَجَدَ اللَّهَ عِنْدَهُ فَوَفَّاهُ حِسابَهُ وَ اللَّهُ سَریعُ الْحِساب

کسانى که کافرند اعمالشان چون سرابى است در بیابانى که تشنه‌کام آن بیابان آن را آب پندارد و چون بدان رسد چیزى نیابد، و خدا را نزد آن یابد که حساب او را تمام و به کمال بدهد و خدا تند حساب است.

أَوْ کَظُلُمَاتٍ فىِ بحْرٍ لُّجِّىٍّ یَغْشَئهُ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ سحَابٌ  ظُلُمَاتُ  بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِذَا أَخْرَجَ یَدَهُ لَمْ یَکَدْ یَرَئهَا  وَ مَن لَّمْ یجَعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِن نُّور

یا همچون ظلماتى در یک دریاى عمیق و پهناور که موج آن را پوشانده، و بر فراز آن موج دیگرى، و بر فراز آن ابرى تاریک است تاریکی‌هایی است یکى بر فراز دیگرى، آن‌گونه که هرگاه دست خود را خارج کند ممکن نیست آن را ببیند! و کسى که خدا نورى براى او قرار نداده، نورى براى او نیست.

(سوره نور آیه 39 و 40)

یکی از نعمت‌های بزرگ خداوند نور هدایت است که نصیب انسان‌های باایمان می‌کند.

در روایت است که رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند:

الْمُؤْمِنُ یَنْظُرُ بِنُورِ اللَّه ¹

مؤمن با نور خدا می‌نگرد.

 

در مقابل، انسان‌هایی هستند که باایمان نیاوردن به خداوند یکتا، خود را از نور هدایت الهی بی‌بهره کرده و در ظلمات گمراهی غرق می‌شوند.

خداوند  در سوره مبارکه نور، بعد از بیان حال انسان‌های مؤمن که از نور هدایت خداوند بهره‌مند گردیده‌اند، دو تمثیل شنیدنی برای کافران بیان می‌فرمایند.

ابتدا انسان کافر را تشبیه به کسی می‌کند در جستجوی آب است و با دیدن سرابی از دور، به دنبال آن می‌رود. ولی با رسیدن به آن و نیافتن آب، تمام امیدهایش نقش بر آب می‌شود.

وَ الَّذینَ کَفَرُوا أَعْمالُهُمْ کَسَرابٍ بِقیعَةٍ یَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ ماءً حَتَّى إِذا جاءَهُ لَمْ یَجِدْهُ شَیْئاً وَ وَجَدَ اللَّهَ عِنْدَهُ فَوَفَّاهُ حِسابَهُ وَ اللَّهُ سَریعُ الْحِساب²

کسانى که کافرند اعمالشان چون سرابى است در بیابانى که تشنه‌کام آن بیابان آن را آب پندارد و چون بدان رسد چیزى نیابد، و خدا را نزد آن یابد که حساب او را تمام و به کمال بدهد و خدا تند حساب است.

در این آیه اعمال کافران را به سراب تشبیه مى‏کند که هیچ حقیقتى نداشته و غایت و هدفى که بدان منتهى شود ندارد. زیرا همان‌طور که سرابى که انسان آن را آب مى‏پندارد حقیقتى نداشته و رفع عطش نمى‏کند، اعمال ایشان هم که پنداشتند سعادتشان در نزد غیر خدا است و به خاطر همین پندار غلط سرگرم آن اعمال سرابى شدند باطل می‌باشند.

 

در آیه بعد تشبیه دیگری برای وضع حال چنین انسان‌هایی بیان می‌فرماید.

أَوْ کَظُلُمَاتٍ فىِ بحْرٍ لُّجِّىٍّ یَغْشَئهُ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ سحَابٌ  ظُلُمَاتُ  بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِذَا أَخْرَجَ یَدَهُ لَمْ یَکَدْ یَرَئهَا  وَ مَن لَّمْ یجَعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِن نُّور ³

یا همچون ظلماتى در یک دریاى عمیق و پهناور که موج آن را پوشانده، و بر فراز آن موج دیگرى، و بر فراز آن ابرى تاریک است تاریکی‌هایی است یکى بر فراز دیگرى، آن‌گونه که هرگاه دست خود را خارج کند ممکن نیست آن را ببیند! و کسى که خدا نورى براى او قرار نداده، نورى براى او نیست.

در این آیه اعمال کفار همچون تاریکی‌هایی است که در دریاى مواج قرار داشته باشد که بالاى آن ظلمت موجى و بالاى آن موج، موج دیگرى و بالاى آن ابرى تیره قرار دارد، که همه آن‌ها دست‌به‌دست هم داده و نمى‏گذارند آن تیره‌روز از نور آفتاب و ماه و ستارگان استفاده کند .آن‌قدر تاریکی‌ها روی‌هم متراکم است که اگر فرضاً دست خود را از ظلمت اولى درآورد آن را نمى‏بیند و به‌هیچ‌وجه نورى ندارد که از آن روشن‌شده، راه به‌سوی ساحل نجات پیدا کند.

 

بنابراین تنها نور ایمان است که می‌تواند انسان را از گمراهی نجات داده و او را به طریق حقیقت راهنمائی کند.

پاورقی:

1. عیون أخبار الرضا علیه السلام ؛ ج‏2 ؛ ص61

2. سوره نور آیه 39

3 سوره نور آیه 40