بنده باید به این دو آیه‌ عمل کند

از امام صادق علیه‌السلام روایت‌شده که فرمودند:

"إِنَّ اللَّهَ خَصَ‏ عِبَادَهُ بِآیَتَیْنِ مِنْ کِتَابِهِ‏ أَنْ لَا یَقُولُوا حَتَّى یَعْلَمُوا وَ لَا یَرُدُّوا مَا لَمْ یَعْلَمُوا وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَ‏ أَ لَمْ یُؤْخَذْ عَلَیْهِمْ‏ مِیثاقُ الْکِتابِ‏ أَنْ لا یَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَ‏ وَ قَالَ‏ بَلْ کَذَّبُوا بِما لَمْ یُحِیطُوا بِعِلْمِهِ وَ لَمَّا یَأْتِهِمْ تَأْوِیلُهُ‏".¹

همانا خداوند بندگان خود را به دو آیه از کتابش مخصوص گردانیده است:

(یکی) اینکه تا چیزى را ندانند نگویند؛

و (دیگر) اینکه آنچه را نمی‌دانند رد نکنند.

خداوند عزوجل در قرآن کریم می‌فرماید:

"آیا از آنان پیمان کتاب [آسمانى‏] گرفته نشده که نسبت به خدا جز به حقّ سخن نگویند".²

و همچنین فرمودند:

"بلکه چیزى را تکذیب کردند که آگاهى از آن نداشتند".³

 

بسیاری از مشکلاتی که در میان انسان‌ها پیش می‌آید، از رعایت نکردن این دو اصل است.

اگر مردم نسبت به آنچه می‌گفتند مراقب باشند، هر سخنی را به زبان نیاورند، از روی جهل سخن نگفته و آنچه را که نمی‌دانند نگویند، این‌همه  مجادله و اختلاف پیش نمی‌آید.

 

بسیار اتفاق می‌افتد انسان نسبت به مسئله‌ای علم ندارد، ولی به دلایل مختلف درباره آن اظهارنظر می‌کند. مثلاً قصد اظهار فضل و خودنمایی دارد؛ یا نمی‌خواهد در سخن گفتن کم بیاورد؛ یا اینکه خجالت می‌کشد بگوید نمی‌دانم. درحالی‌که اگر بداند این سخنان چه تبعاتی دارد، چنین نمی‌گفت.

 

خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:

"وَ ما یَتَّبِعُ أَکْثَرُهُمْ إِلاَّ ظَنًّا إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنی‏ مِنَ الْحَقِّ شَیْئا".⁴

و بیشترشان جز از گمان پیروى نمى ‏کنند [ولى‏] گمان به‌هیچ‌وجه [آدمى را] از حقیقت بى ‏نیاز نمى ‏گرداند.

 

در سیره علماء وارسته هم می‌خوانیم که بسیار مراقب زبان خود بودند و اگر چیزی را نمی‌دانستند نمی‌گفتند.

یکی از شاگردان علامه طباطبایی(ره) درزمینة تواضع علمی ایشان می‌فرماید:

«در طول سی سال که افتخار درک محضر ایشان را داشتم، هرگز کلمه "من" از او نشنیدم، در عوض لفظ "نمی‌دانم" را بارها در پاسخ سؤالات شنیدم».⁵

 

گاهی هم انسان نسبت به چیزی جاهل است یا  چیزی را درک نکرده است، ولی چون خیال می‌کند نسبت به حقائق آگاه است، آنچه را که نمی‌داند را باطل می‌پندارد و اگر چیزی در این مورد شنید را رد می‌کند!

و چه زیبا فرمود امیرالمؤمنین علیه‌السلام که:

"النَّاسُ أَعْدَاءُ مَا جَهِلُوا".⁶

مردم دشمن آن‌اند که نمى ‏دانند.

 

لذا با توجه به این فقره نورانی روایت که می‌فرماید «إنَّ اللَّهَ خَصَ‏ عِبَادَهُ بِآیَتَیْنِ مِنْ کِتَابِهِ‏»، اگر می‌خواهیم جزء بندگان خدا شویم باید به این دو آیه عمل کنیم.

پاورقی:

1. الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج‏1 ؛ ص43

2. سوره اعراف ، آیه 169

3. سوره یونس ، آیه 39

4. سوره یونس ، آیه 36

5. یادنامه علامه طباطبایی (نشریه، شماره 47حزب جمهوری)، ص 61؛ به نقل از مجله "پرسمان" ،  تیر 1382

6. نهج البلاغة (للصبحی صالح) ؛ ؛ ص501