دنیا زندان مؤمن است!
مرگ برای مؤمن به‌منزله رها شدن از زندان است. تکالیفی که در راه عبودیت خداوند انجام می‌دهد، منهیاتی که به خاطر آلوده نشدن روحش از آن‌ها اجتناب می‌کند؛ لذت‌هایی که در راه تربیت نفسش ترک می‌کند، همه و همه سختی‌هایی است که دنیا را برای مؤمن به‌منزله زندان قرار داده است. هرچند همه این سختی‌ها به مصلحت او و در جهت تربیت نفس او از طرف خداوند وضع‌شده است.
در یکی از کتب اهل تسنن از رسول خدا صلی‌الله علیه وآله روایت‌شده که فرمودند:
"الدنیا سجن المؤمن وجنة الکافر؛ انما مثل المؤمن اذا مات مثل رجل کان فی سجن".1
دنیا زندان مؤمن است و بهشت کافر؛
همانا مَثَل مؤمن در دنیا حکایت مردی است که در زندان است.
مرحوم راوندى در ضوء الشهاب می‌فرماید:
رسول خدا صلی‌الله علیه و آله مؤمن را به زندانی تشبیه فرموده؛ چون مهارى از اوامر و نواهى دارد و از تازیانه عذاب الهی هراسان است؛ از شهوت‌ها و لذات دنیا روی‌گردان بوده و با مصیبت‌ها امتحان می‌شود. پس گویا در زندان است.
برخلاف کافر که مهارگسیخته و توانا به انجام شهوت شکم و فرج است؛ بادل خوش و روى گشاده هر چه می‌خواهد با راهنمایی شیطان انجام می‌دهد، بدون اینکه از انجام گناهان بازایستد؛ و کامروا و خوش‌دل است؛و گویا که در بهشت است.2
از امام زین‌العابدین علیه‌السلام روایت‌شده که فرمودند:
لَمَّا اشْتَدَّ الْأَمْرُ بِالْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع نَظَرَ إِلَیْهِ مَنْ کَانَ مَعَهُ فَإِذَا هُوَ بِخِلَافِهِمْ لِأَنَّهُمْ کُلَّمَا اشْتَدَّ الْأَمْرُ تَغَیَّرَتْ أَلْوَانُهُمْ وَ ارْتَعَدَتْ فَرَائِصُهُمْ وجَبَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَانَ الْحُسَیْنُ ع وَ بَعْضُ مَنْ مَعَهُ مِنْ خَصَائِصِهِ تُشْرِقُ أَلْوَانُهُمْ وَ تَهْدَأُ جَوَارِحُهُمْ وَ تَسْکُنُ نُفُوسُهُمْ
و در آن‌وقت که کار بر امام حسن علیه‌السلام دشوار گردید، اصحاب به آن حضرت نظر نمودند و حال آن امام را برخلاف احوال خود مشاهده کردند؛ چراکه چون امر بر آن‌ها سخت می‌شد، رنگ‌هایشان متغیر می‌گردید و پشت‌هایشان می‌لرزید و دل‌هایشان هراسان می‌گردید؛ درحالی‌که امام حسین علیه‌السلام با بعضى از اصحاب که همراهش بودند، رنگ‌هایشان می‌درخشید و اعضاء جان‌هایشان آرام می‌گرفت.
فَقَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ انْظُرُوا لَا یُبَالِی بِالْمَوْتِ
پس اصحاب به یکدیگر گفتند به حضرت بنگرید که از مرگ باکی ندارد.
در این هنگام حضرت به ایشان فرمودند:
صَبْراً بَنِی الْکِرَامِ فَمَا الْمَوْتُ إِلَّا قَنْطَرَةٌ تَعْبُرُ بِکُمْ عَنِ الْبُؤْسِ وَ الضَّرَّاءِ إِلَى الْجِنَانِ الْوَاسِعَةِ وَ النَّعِیمِ الدَّائِمَةِ فَأَیُّکُمْ یَکْرَهُ أَنْ یَنْتَقِلَ مِنْ سِجْنٍ إِلَى قَصْرٍ وَ مَا هُوَ لِأَعْدَائِکُمْ إِلَّا کَمَنْ یَنْتَقِلُ مِنْ قَصْرٍ إِلَى سِجْنٍ وَ عَذَابٍ
صبرى اى بزرگ‌زادگان! مرگ چیزی نیست مگر پلى که شمارا از پریشانى و بدحالى به‌سوی باغ‌های (بهشتی) وسیع و نعمت‌های دائمی می‌گذراند.
پس کدام‌یک از شما کراهت دارد از اینکه از زندان به قصر انتقال یابد؟!
درحالی‌که مرگ برای این قوم دشمن مانند این است که از قصر به زندان و عذاب منتقل شوند.
همانا پدرم علی علیه‌السلام از قول رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سلم به من فرمود:
أَنَّ الدُّنْیَا سِجْنُ الْمُؤْمِنِ وَ جَنَّةُ الْکَافِرِ وَ الْمَوْتُ جِسْرُ هَؤُلَاءِ إِلَى جَنَّاتِهِمْ وَ جِسْرُ هَؤُلَاءِ إِلَى جَحِیمِهِمْ مَا کَذَبْتُ وَ لَا کُذِبْتُ.
دنیا زندان مؤمن است و بهشتِ کافر؛ و مرگ پلی برای مؤمنان است برای انتقال آنان به باغ‌هایشان (در بهشت) و پلی برای کافران است برای انتقال آنان به آتش عظیم (جهنم).3
پاورقی:
1. علل الحدیث ؛ ابن أبی حاتم ؛ ج 2 ؛ ص 141
2. بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ مرحوم علامه محمد باقر مجلسى ؛ ج63 ؛ ص333 (نقل مضمون کلام ایشان)
3. معانی الأخبار ؛ محمد بن على ابن بابویه ؛ ص288
مطلب مرتبط:
چند مطلب خواندنی دیگر دربارۀ تمثیلات و تشبیهاتی که در مورد مؤمن در آیات و روایات بیان شده است:
مؤمن مانند دو کفه ترازو است!
- ۹۵/۰۹/۰۵