تشبیه بسیار رسا و محسوس قرآن کریم دربارۀ فرق میان حق و باطل

خداوند در قرآن کریم تشبیه بسیار رسا و محسوسی  دربارۀ فرق میان طریق حق که همان ایمان به خدا و عمل صالح است و طریق باطل که عبارت از شرک و عمل زشت است و همچنین فرق تفصیلى میان اهل آن دو طریق یعنى مؤمنین و مشرکین می ­آورد:¹

«أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسالَتْ أَوْدِیَةٌ بِقَدَرِها فَاحْتَمَلَ السَّیْلُ زَبَداً رابِیاً وَ مِمَّا یُوقِدُونَ عَلَیْهِ فِی النَّارِ ابْتِغاءَ حِلْیَةٍ أَوْ مَتاعٍ زَبَدٌ مِثْلُهُ کَذلِکَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْحَقَّ وَ الْباطِلَ فَأَمَّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفاءً وَ أَمَّا ما یَنْفَعُ النَّاسَ فَیَمْکُثُ فِی الْأَرْضِ کَذلِکَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ»²

 

در این  آیه، براى حق و باطل (مؤمن و کافر) دو مَثَل آورده شده است:

حق را تشبیه به آب کرده و باطل را تشبیه به کف بی دوامی کرده که هنگام جریان سیلابها بر روى آن ظاهر می­شود.

حق را تشبیه به طلا و نقره خالص و باطل را تشبیه به کف سیاهی نموده که هنگام ذوب شدن این فلزات بر روى آنها ظاهر می­ گردد.

همچنانکه آب زلال و موادى که براى مردم قابل بهره­بردارى است در روى زمین باقى مى‏مانند و مردم از آنها استفاده مى‏کنند، مثل مرد مؤمن و عقاید خالصش مانند آبى است که حیات حیوانات و گیاهان به آن بستگى دارد و مانند امثال طلا و نقره است که در زندگى این جهان مورد استفاده مردم هستند؛ و همچنانکه کف روی آب و کف روی فلزات مذاب دوام نداشته و قابل استفاده نیسند، مرد کافر و کفرش نیز بی فائده بوده و از بین می­ روند.³

با توجه به این تمثیل، معناى تفصیلی آیه چنین می­شود:

«خداى سبحان از آسمان که در جهت بالا قرار دارد، بوسیله بارانها آبى را فرود آورد و در مسیل‏هایى که در محل باران‏ها قرار دارند و از نظر وسعت و بزرگى با هم مختلفند، هر کدام به قدر مخصوص خود یعنى در مسیل بزرگ بقدر ظرفیت آن و در مسیل کوچک به قدر ظرفیتش آب جارى گردید و سیل براه افتاد، پس سیل‏هاى جارى در هر مسیل، کفى گردنده به روى خود انداخت، بطورى که روى آب را پوشانید. البته تنها کف از سیل ناشى نمى‏شود؛ بلکه از آنچه هم که آتش بر آن مى‏دمند تا از آن (طلا و نقره) زینت و یا از آن (آهن و مس و غیره) اثاث زندگى درست کنند کفى پدید مى‏آید مانند کف سیل و همچون آن بر روى ماده مذاب مى‏چرخد و بالا مى‏آید. خدا این چنین حق و باطل را اثبات و مشخص مى‏کند، همانطور که کف را از سیل و از طلا و نقره و مس جدا مى‏سازد».⁴

پی‌نوشت:

1. المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏11، ص: 334

2. سوره رعد، آیه 17

3. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏6، ص: 441

4. المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏11، ص: 336