علت تشریع نماز در بیان امام رضا علیه‌السلام
از امام رضا علیه‌السلام روایت شده که دربارۀ «علت تشریع نماز» فرمودند:
«أَنَّ عِلَّةَ الصَّلَاةِ أَنَّهَا إِقْرَارٌ بِالرُّبُوبِیَّةِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ خَلْعُ الْأَنْدَادِ»
همانا علّت وجوب نماز آن است که نماز اقرار به ربوبیّت خداوند عزّوجلّ و نفى نظیر و شریک براى خداوند است.
«وَ قِیَامٌ بَیْنَ یَدَیِ الْجَبَّارِ جَلَّ جَلَالُهُ بِالذُّلِّ وَ الْمَسْکَنَةِ وَ الْخُضُوعِ وَ الِاعْتِرَافِ»
نماز ایستادن انسان در برابر خداوند با حال مذلّت، مسکنت، فروتنى، خضوع و اعتراف به گناهان است؛
«وَ الطَّلَبُ لِلْإِقَالَةِ مِنْ سَالِفِ الذُّنُوبِ»
نماز درخواست عفو از گناهانى است که انسان در گذشته مرتکب شده است؛
«وَ وَضْعُ الْوَجْهِ عَلَى الْأَرْضِ کُلَّ یَوْمٍ إِعْظَاماً لِلَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ»
نماز صورت نهادن بر زمین در هر روز به‌خاطر بزرگداشت خداوند جلّ جلاله است؛
«وَ أَنْ یَکُونَ ذَاکِراً غَیْرَ نَاسٍ وَ لَا بَطِرٍ وَ یَکُونُ خَاشِعاً مُتَذَلِّلًا رَاغِباً طَالِباً لِلزِّیَادَةِ فِی الدِّینِ وَ الدُّنْیَا»
نماز سبب مىشود بنده پیوسته به‌یاد خدا باشد و او را فراموش نکند و طاغى و باغى نباشد و با خشوع و تذلّل و رغبت خواستار افزایش بهره خود در دین و دنیا باشد؛
«مَعَ مَا فِیهِ مِنَ الْإِیجَابِ وَ الْمُدَاوَمَةِ عَلَى ذِکْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ لِئَلَّا یَنْسَى الْعَبْدُ سَیِّدَهُ وَ مُدَبِّرَهُ وَ خَالِقَهُ فَیَبْطَرَ وَ یَطْغَى»
علاوه‌براین انسان با نماز بر خود واجب می‌سازد که پیوسته و شبانه روز در مقام بندگى و به‌یاد خداوند متعال باشد و سید و مدبر و خالق خویش را فراموش نکند تا دچار طغیان و سرپیچی از خداوند نشود.
«وَ یَکُونَ ذَلِکَ فِی ذَکَرِهِ لِرَبِّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَ قِیَامِهِ بَیْنَ یَدَیْهِ زَاجِراً لَهُ عَنِ الْمَعَاصِی وَ مَانِعاً لَهُ مِنْ أَنْوَاعِ الْفَسَادِ»[1]
همین نماز گزاردن شخص در پیشگاه پروردگار خویش و ایستادن در برابر او، باز دارندۀ او از ارتکاب گناهان است و مانع او از فسادهاى گوناگون مىشود.
با توجه به این فرمایش نورانی، یکی از مهم ترین دلایل تشریع نماز این است که انسان در طول شبانه روز در چندین نوبت بنده بودن خویش و اینکه تحت ربوبیت پروردگار متعال است را به خودش یادآور شود، تا مبادا در اثر بهره های مختلف دنیوی دچار غرور و تکبر در برابر خداوند متعال گردد؛ طوری که او را از ارتکاب معاصی و فساد بازدارد.
بنابراین اگر نماز شخص او را از معاصی و تکبر دربرابر خداوند باز ندارد، معلوم می‌شود نماز او نماز به معنی واقعی نبوده است.
لذا لازم است که انسان تمام تلاش خود را بنماید تا نمازش چنان باشد که ثمرات گفته شده را به بار بیاورد.