پذیرش مسئلۀ «چشم زخم» در روایات
یکی از اموری که در فرهنگ معصومین علیهم السلام مورد پذیرش واقع شه است، مسئلۀ «چشم زخم» است.
در روایات متعددی از این حضرات به حقانیت تأثیر چشم و نظر اشاره شده است و حتی بسیاری از مفسرین حقانیت آن را از دو آیه از قرآن کریم نیز استفاده نموده اند.[1]
دربارۀ چگونگی تأثیر چشم و نظر، بیانات مختلفی ایراد شده است:
مرحوم طبرسی در تفسیر شریف مجمع البیان از قول یکی از علما چنین میگوید:
«خداى تعالى روى مصالحى که خود می‌داند نسبت به بندگانش رفتار می‌کند، و روى این مطلب هیچ محال نیست که تغییر دادن نعمت زید مثلا براى عمر و مصلحت داشته باشد و چون وضع حال عمرو را می‌داند که اگر نعمت زید را از وى نگیرد رو بدنیا آورده و از آخرت دور گردد، و اگر آن را از زید روى همان علتى که ذکر کردیم بگیرد عوض آن را بدو می‌دهد و دیر یا زود جبران آن نعمت را می‌کند. بنابراین ممکن است حدیث «چشم حق است» بر همین وجه تأویل و تفسیر گردد.
گذشته از از اینکه از حدیث دیگرى که از رسول خدا- صلى اللَّه علیه و آله- روایت شده از کلام آن حضرت استفاده می‌شود که وقتى چیزى در نظر بندگان خدا بزرگ آمد خداوند از قدر و ارزش آن چیز می‌کاهد و کوچکش می‌سازد. بنابراین هیچ بعید نیست که حال بعضى از چیزها در اثر نگاه مردمان تغییر کند و همان بزرگ آمدن آن چیز در چشم مردم و جلب نظر و توجهى که می‌کند سبب دگرگونى وضع آن چیز گردد؛ چنانچه در حدیث است که چون از شتر عضباء رسول خدا در مسابقه سبقت گرفتند- و تا بآنروز در هیچ مسابقهاى از آن شتر سبقت نگرفته بودند- حضرت فرمود: «بندگان خدا چیزى را بالا نبردند (و بمقام بلند نرساندند) جز آنکه خدا از مقام آن چیز کاست
ممکن است اینکه دستور داده اند وقتى چیزى به چشم انسان خوش آمد و چشمگیر شد آن چیز را در پناه خدا قرار داده و به رسول خدا صلى‌اللَّه‌علیه‌وآله درود فرستند مصلحتى در اینکار باشد که جلوى تغییر حالت آن چیز را بگیرد زیرا بیننده با این عمل به خدا توجه کرده و بدو پناهنده می‌شود و همین عمل حکایت از این می‌کند که به دنیا توجه نداشته و بدان مغرور نشده است».[2]