چرا خداوند روز قیامت را «یَوْمُ التَّغابُن» نامیده است؟
یکی از نام‌های روز قیامت که در قرآن کریم ذکر شده و سوره‌ای هم به همین اسم نامگذاری شده، «یَوْمُ التَّغابُن» است.[1]
تغابن از ریشۀ «غَبْن» است. غبن به معناى این است که وقتى با کسى معامله مىکنى، از راهى که او متوجه نشود کلاه سر او بگذارى. با توجه به این معنی، چون در روز قیامت براى همه مردم کشف مىشود که آنها چه چیزهایی را از دست دادهاند مغبون شده و زیان کرده‌اند، به آن روز «یَوْمُ التَّغابُن» می‌گویند.[2]
این مغبون شدن هم دربارۀ غیر مؤمنین صادق است و هم دربارۀ مؤمنین! زیرا غیر مؤمنین از بابت اهمال در جمع‌آوری زاد و توشۀ آخرت حسرت خواهند کشید و مؤمنین از بابت فوت شدن ثوابهای اضافۀ بر آنچه کسب کرده اند حسرت می‌کشند.
از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمودند:
«أَنَّهُ یُفْتَحُ لِلْعَبْدِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَى کُلِّ یَوْمٍ مِنْ أَیَّامِ عُمُرِهِ أَرْبَعٌ وَ عِشْرُونَ خِزَانَةً عَدَدَ سَاعَاتِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فَخِزَانَةٌ یَجِدُهَا مَمْلُوءَةً نُوراً وَ سُرُوراً فَیَنَالُهُ عِنْدَ مُشَاهَدَتِهَا مِنَ الْفَرَحِ وَ السُّرُورِ مَا لَوْ وُزِّعَ عَلَى أَهْلِ النَّارِ لَأَدْهَشَهُمْ عَنِ الْإِحْسَاسِ بِأَلَمِ النَّارِ وَ هِیَ السَّاعَةُ الَّتِی أَطَاعَ فِیهَا رَبَّهُ ثُمَّ یُفْتَحُ لَهُ خِزَانَةٌ أُخْرَى فَیَرَاهَا مُظْلِمَةً مُنْتِنَةً مُفْزِعَةً فَیَنَالُهُ مِنْهَا عِنْدَ مُشَاهَدَتِهَا مِنَ الْفَزَعِ وَ الْجَزَعِ مَا لَوْ قُسِمَ عَلَى أَهْلِ الْجَنَّةِ لَنَقَّصَ [لَنَغَّضَ] عَلَیْهِمْ نَعِیمَهَا وَ هِیَ السَّاعَةُ الَّتِی عَصَى فِیهَا رَبَّهُ ثُمَّ یُفْتَحُ لَهُ خِزَانَةٌ أُخْرَى فَیَرَاهَا خَالِیَةً لَیْسَ فِیهَا مَا یَسُرُّهُ وَ لَا یَسُوؤُهُ وَ هِیَ السَّاعَةُ الَّتِی نَامَ فِیهَا أَوِ اشْتَغَلَ فِیهَا بِشَیْءٍ مِنْ مُبَاحَاتِ الدُّنْیَا فَیَنَالُهُ مِنَ الْغَبْنِ وَ الْأَسَفِ عَلَى فَوَاتِهَا حَیْثُ کَانَ مُتَمَکِّناً مِنْ أَنْ یَمْلَأَهَا حَسَنَاتٍ مَا لَا یُوصَفُ وَ مِنْ هَذَا قَوْلُهُ تَعَالَى ذلِکَ یَوْمُ التَّغابُنِ»[3]
در روز قیامت به ازاى هر روز از ایام عمر بنده، به عدد ساعتهاى شب و روز، بیست و چهار خزانه موجود است.
در آن روز قیامت درهاى آن باز مى شود. بنده یکی از این خزانه‌ها را پر از نور و سرور مى بیند که به هنگام دیدنش شادى و سرور او را در بر مى گیرد؛ به طورى که اگر بر دوزخیان تقسیم کنند، از عظمت آن سرور، احساس آتش نمى کنند و این ساعت، ساعتى است که در آن طاعت پروردگار را بجاى آورده است.
خزانه دیگرى را باز مى کنند؛ آن را تاریک و بدبو و ترسناک مى بیند. به هنگام مشاهده آن آه و نالهاى او را در بر مى گیرد که اگر بر اهل بهشت تقسیم شود، نعمت بر آنها تباه مى شود و آن ساعتى است که در آن ساعت نافرمانى کرده.
سپس خزانه دیگرى را بگشایند آن را خالى مى یابد و چیزى در آن نمى بیند که خوشش آید و یا بدش آید و آن ساعتى است که در آن خوابیده و یا به حلال‌هاى دنیا اشتغال داشته. پس او را احساس خسارت و تأسف به از دست دادن آن ساعت در بر مى گیرد؛ زیرا قدرت بر پر کردن آن ساعت از حسنات غیر قابل وصف را داشته. و از همین باب گفتار حق تعالى است «ذلِکَ یَوْمُ التَّغابُنِ».