اندر مصائب عاشقی...

عشق به معنای علاقه و محبت شدید، نه خوب است و نه بد؛ بلکه بستگی به این دارد که در چه جهتی هدایت می‌شود و متعلق آنچه چیزی است.

اگر متعلق عشق، خداوند و اولیاء الهی و آنچه سعادت دنیوی و اخروی انسان را تضمین می‌کنند باشد، نه‌تنها مذموم نیست بلکه مورد سفارش دین قرارگرفته است.

ولی اگر محبتِ انسان به جهتی هدایت شود که او را از عبودیت خداوند و پیمودن مسیر سعادت بازدارد، مورد نکوهش دین واقع‌شده است.

 

امیرالمؤمنین علیه‌السلام در ضمن فرمایشی، پیامدهای سوء عشق را بیان نموده‌اند.

از مطالعۀ این پیامدها اولاً معلوم می‌شود که مراد از عشق در این کلام امیرالمؤمنین همان عشق مذموم است و ثانیاً مشخص می‌شود که این نوع از عشق چه نتایج بدی برای چنین عاشقی به دنبال دارد.

از آن حضرت روایت‌شده که فرمودند:

«مَنْ عَشِقَ شَیْئاً أَعْشَى بَصَرَهُ‏ وَ أَمْرَضَ قَلْبَهُ‏ فَهُوَ یَنْظُرُ بِعَیْنٍ غَیْرِ صَحِیحَةٍ وَ یَسْمَعُ بِأُذُنٍ غَیْرِ سَمِیعَةٍ قَدْ خَرَقَتِ الشَّهَوَاتُ عَقْلَهُ‏ وَ أَمَاتَتِ الدُّنْیَا قَلْبَهُ‏ وَ وَلِهَتْ عَلَیْهَا نَفْسُهُ‏ فَهُوَ عَبْدٌ لَهَا وَ لِمَنْ فِی یَدَیْهِ شَیْ‏ءٌ مِنْهَا حَیْثُمَا زَالَتْ زَالَ إِلَیْهَا وَ حَیْثُمَا أَقْبَلَتْ أَقْبَلَ عَلَیْهَا لَا یَنْزَجِرُ مِنَ اللَّهِ بِزَاجِرٍ وَ لَا یَتَّعِظُ مِنْهُ بِوَاعِظ» (نهج البلاغة؛ نسخۀ صبحی صالح؛ خطبه 109)

ترجمه:

هر که به چیزی عاشق شود چشمش را کور ساخته و دلش را بیمار گرداند (به‌طوری‌که عیب آن را ندیده و زشتی‌اش را نیکو می‌بیند)

پس او به دیدۀ غیرسالم (که بصیرت ندارد) مى‏نگرد و به گوشى که (حقائق را) نمى‏شنود مى‏شنود.

خواهش‌های بیهوده، عقل او را دریده و دنیا دلش را میرانده و او شیفتۀ خود نموده است.

پس او بندۀ دنیا است و بندۀ هر که چیزى از دنیا در دستش مى‏باشد؛ به هر طرف که دنیا گردید به‌سوی آن مى‏گردد و به هر جا که رو آورد به آن متوجّه می‌شود.

از منع‌کننده و پنددهنده که از جانب خداوند است متنبّه نشده و پند نمى‏پذیرد.