با قلب خویش چنین کن...
نامه‌ی سی و یکم نهج‌البلاغه دربرگیرنده‌ی سفارش‌های گران‌بهای امیرالمؤمنین علیه‌السلام خطاب به فرزندشان امام حسن علیه‌السلام است.
دسته‌ای از این فرمایشات در رابطه با کارهایی است که باید با قلب و نفس انجام داد.
آن حضرت دراین‌باره چنین سفارش می‌کنند:
«أَحْیِ قَلْبَکَ بِالْمَوْعِظَه»:
(پسرم) قلب خویش را با موعظه زنده کن.
«وَ أَمِتْهُ بِالزَّهَادَه»:
و هواى نفس را با زهد بمیران.
قلبى که اسیر هوا و هوس‌ها باشد را با زهد و بی‌اعتنایی به زرق‌وبرق دنیا بمیران و با موعظه دادن به او، حیاتى دوباره به آن بازگردان.
«وَ قَوِّهِ بِالْیَقِین»:
دل را با یقین نیرومند ساز.
«وَ نَوِّرْهُ بِالْحِکْمَه»:
و با حکمت و دانش نورانی‌اش گردان.
«وَ ذَلِّلْهُ بِذِکْرِ الْمَوْت»:
و آن را با یاد مرگ رام نما.
«وَ قَرِّرْهُ بِالْفَنَاء»:
و به اقرار به فناى دنیا وادارش کن.
زیرا یاد مرگ و اقرار به فانی شدن و رفتن از این دنیا، انسان سرکشى را وادار به تسلیم کرده و آتش هوا و هوس را در او فرو می می‌نشاند.
«وَ بَصِّرْهُ فَجَائِعَ الدُّنْیَا»:
با نشان دادن فجایع دنیا، قلب را بینا کن.
«وَ حَذِّرْهُ صَوْلَهَ الدَّهْرِ وَ فُحْشَ تَقَلُّبِ اللَّیَالِی وَ الأَْیَّامِ»:
و از هجوم حوادث روزگار و زشتی‌های گردش شب و روز آن را برحذر دار.
با دقت در حوادث تلخ دنیا، آفات و بلاهای آن، ناکامی‌ها و دگرگونی‌های ناخوشایندى که در زندگى فرد و جوامع بشرى رخ‌داده و فضاى زندگى را تیره‌وتار می‌سازد، قلبی که دچار غفلت شده را بینا گردان.
«وَ اعْرِضْ عَلَیْهِ أَخْبَارَ الْمَاضِینَ وَ ذَکِّرْهُ بِمَا أَصَابَ مَنْ کَانَ قَبْلَکَ مِنَ الأَْوَّلِین، وَسِرْ فِی دِیَارِهِمْ آثَارِهِمْ، فَانْظُرْ فِیمَا فَعَلُوا وَعَمَّا انْتَقَلُوا، وَأَیْنَ حَلُّوا وَنَزَلُوا! فَإِنَّکَ تَجِدُهُمْ قَدِ انْتَقَلُوا عَنِ الاَْحِبَّةِ، وَحَلُّوا دِیَارَ الْغُرْبَةِ، وَکَأَنَّکَ عَنْ قَلِیل قَدْ صِرْتَ کَأَحَدِهِمْ»:
اخبار گذشتگان را بر او (بر نفس خود) عرضه نما و مصائبی را که به اقوام قبل از تو رسیده به او یادآورى کن. در دیار و آثار (ویران‌شده) آن‌ها گردش نما و درست بنگر آن‌ها چه کردند، از کجا منتقل شدند و در کجا فرود آمدند. هرگاه در وضع آن‌ها بنگرى خواهى دید که از میان دوستان خود خارج شدند و در دیار غربت بار انداختند. گویا طولى نمی‌کشد که تو هم یکى از آن‌ها خواهى شد.