امتحان حضرت زهرا (س) قبل از خلقتش چگونه قابل تصور است؟

در یکی از زیارتنامه های معتبر حضرت زهرا (سلام الله علیها) چنین عرضه می داریم:

«یَا مُمْتَحَنَةُ امْتَحَنَکِ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَکِ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَکِ فَوَجَدَکِ لِمَا امْتَحَنَکِ صَابِرَة»[1]

سلام بر تو ای امتحان داده! امتحان کرد تو را خالقت قبل از آن که تو را بیافریند و تو در مقابل امتحان او صابر [و موفق] بودی.

 

از این روایت چند نکته اسفاده می شود:

نکته اول:

با توجه به روایات اسلامی، نور طیبۀ حضرت فاطمه سلام الله علیها بمانند انوار طیب رسول خدا و ائمه معصومین علیهم السلام قبل از خلقت انسان در عالمی دیگر خلق شده بودند.

حضرت آیت الله جوادی آملی در این باره میفرمایند:

«نشئه ای که در آن زندگی می‏کنیم آخرین مرحله وجود و اَدنی مرتبه هستی است، یعنی بعد از آن هیچ مرحله‏ای وجود ندارد، بلکه عدم است. از این رو بر این نشئه طبیعی، عنوان دنیا (پست) اطلاق می‏کنند. قبل از این مرحله، مراحل دیگری وجود دارد که از نظر رتبه وجودی قوی تر و بالاتر از این مرحله است و ترتیب خلقت در آن مرحله بر اساس سعه و شدّت وجودی است. و چون نظام خلقت در نشئه سابق غیر از نظامی است که در این نشئه وجود دارد، از این رو اشکالی ندارد که این چهارده نور پاک قبل از دیگران خلق شدند چنان‏که این مطلب از روایات استفاده میشود». [2]

 

نکتۀ دوم:

حضرت صدیقه طاهره (علیهاالسلام) در نشئه سابق مورد امتحان الهی قرار گرفته بود.

حضرت آیت الله جوادی آملی این امتحان قبل از خلقت که درباره بانوی دو سرا (علیهاالسلام) آمده را چنین تفسیر میکنند که:

«آن حضرت در آن نشئه، حالتی داشته که اگر آن حالت در این نشئه بروز و ظهور کند به صورت امتحان درمی‏آید. اما آن حالت چیست؟ مطلبی است که فعلاً علمش را باید به اهلش واگذار کرد».[3]

ظاهراً منظور ایشان از واگذای علم این امر به اهلش این است که:

از آنجا که برخی از امور معصومین علیهم السلام نظیر مطلب فوق، از مسائل صعب بوده و در حوزه درک بشر معمولی نیست، علم و بیان این مطلب را به خود ایشان وامی گذاریم تا امام زمان علیه السلام هنگام ظهورشان تفسیر صحیح این مطلب را بیان فرمایند.

---

[1] تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، ج‏6، ص: 10

[2] ادب فنای مقربان، جلد 1، صفحه 221

[3] ادب فنای مقربان، جلد 1، صفحه 223