یکی از عوامل عدم استجابت دعا
یکی از آثار گناه این است که مانع از استجابت دعاها می‌شود.
از امیرالمؤمنین علیه‌السلام روایت شده که فرمودند:
«الْمَعْصِیَةُ تَمْنَعُ الْإِجَابَة»:[1]
گناه مانع مستجاب شدن دعا می‌شود.
در روایتی از امام باقر علیه‌السلام چنین آمده که آن حضرت فرمودند:
«إِنَّ الْعَبْدَ یَسْأَلُ اللَّهَ الْحَاجَةَ فَیَکُونُ مِنْ شَأْنِهِ قَضَاؤُهَا إِلَى أَجَلٍ قَرِیبٍ أَوْ إِلَى وَقْتٍ بَطِیءٍ فَیُذْنِبُ الْعَبْدُ ذَنْباً فَیَقُولُ اللَّهُ تبارک‌وتعالی لِلْمَلَکِ لَا تَقْضِ حَاجَتَهُ وَ احْرِمْهُ إِیَّاهَا فَإِنَّهُ تَعَرَّضَ لِسَخَطِی وَ اسْتَوْجَبَ الْحِرْمَانَ مِنِّی»:[2]
همانا بنده از خدا حاجتى می‌خواهد که قرار بود زود یا دیر برآورده شود. سپس آن بنده گناهى مرتکب مىشود و خداوند تبارک‌وتعالی به فرشته موکلش می‌فرماید: «حاجتش را روا مکن و او را از آن محروم بدار: زیرا او با گناه کردن در معرض غضب من قرار گرفت و سزاوار محرومیت از رحمت من شد.
در دعای کمیل نیز چنین آمده است که حضرت علی علیه‌السلام به پروردگار سبحان عرضه داشتند:
«یَا سَیِّدِی فَأَسْأَلُکَ بِعِزَّتِکَ أَنْ لَا یَحْجُبَ عَنْکَ دُعَائِی سُوءُ عَمَلِی وَ فَعَالِی»:[3]
ای آقای من؛ به عزتت از تو می‌خواهم که بدی رفتار و کردارم مانع از اجابت درخواستم نشود.
و در فقره‌ای دیگر از همین دعای نورانی عرضه می‌دارند:
«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَحْبِسُ الدُّعَاء»:[4]
خداوندا؛ بخشش گناهانی را که باعث حبس دعاها و عدم استجابت آن‌ها می‌شود.
از امام زین‌العابدین علیه‌السلام نیز روایت شده که گناهان مانع از استجابت دعا را چنین می‌شمارند:
«الذُّنُوبُ الَّتِی تَرُدُّ الدُّعَاءَ سُوءُ النِّیَّةِ وَ خُبْثُ السَّرِیرَةِ وَ النِّفَاقُ مَعَ الْإِخْوَانِ وَ تَرْکُ التَّصْدِیقِ بِالْإِجَابَةِ وَ تَأْخِیرُ الصَّلَوَاتِ الْمَفْرُوضَاتِ حَتَّى تَذْهَبَ أَوْقَاتُهَا وَ تَرْکُ التَّقَرُّبِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِالْبِرِّ وَ الصَّدَقَةِ وَ اسْتِعْمَالُ الْبَذَاءِ وَ الْفُحْشِ فِی الْقَوْل»:[5]
گناهانى که دعا را بازمی‌گرداند عبارت‌اند از: نیّت بد داشتن؛ و پلیدى باطن؛ و نفاق با برادران و اجابت نکردن آنان؛ و به تأخیر انداختن نمازهاى واجب به‌اندازه‌ای که وقتشان بگذرد؛ و ترک تقرّب جستن به خداوند به‌وسیله نیکى و صدقه دادن؛ و گفتن سخن زشت.
در حکایتی از امام صادق علیه‌السلام آمده است که:
«کَانَ فِی بَنِی إِسْرَائِیلَ رَجُلٌ فَدَعَا اللَّهَ أَنْ یَرْزُقَهُ غُلَاماً ثَلَاثَ سِنِینَ فَلَمَّا رَأَى أَنَّ اللَّهَ لَا یُجِیبُهُ قَالَ یَا رَبِّ أَ بَعِیدٌ أَنَا مِنْکَ فَلَا تَسْمَعُنِی أَمْ قَرِیبٌ أَنْتَ مِنِّی فَلَا تُجِیبُنِی قَالَ فَأَتَاهُ آتٍ فِی مَنَامِهِ فَقَالَ إِنَّکَ تَدْعُو اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مُنْذُ ثَلَاثِ سِنِینَ بِلِسَانٍ بَذِیءٍ وَ قَلْبٍ عَاتٍ غَیْرِ تَقِیٍ وَ نِیَّةٍ غَیْرِ صَادِقَةٍ فَأَقْلِعْ عَنْ بَذَائِکَ وَ لْیَتَّقِ اللَّهَ قَلْبُکَ وَ لْتَحْسُنْ نِیَّتُکَ قَالَ فَفَعَلَ الرَّجُلُ ذَلِکَ ثُمَّ دَعَا اللَّهَ فَوُلِدَ لَهُ غُلَامٌ»:[6]
در بنی‌اسرائیل مردى بود که سه سال دعا می‌کرد که خدا پسرى به او روزى کند (ولی دعایش مستجاب نمی‌شد). همین‌که دید خدا درخواست او را اجابت نمی‌کند، عرض کرد: پروردگارا آیا من از تو دورم و تو سخن مرا نمی‌شنوی، یا تو به من نزدیکى و پاسخم نمی‌دهی؟!
کسى در خواب نزدش آمد و به او گفت: تو سه سال تمام خدا را با زبانى بد و هرزه و دلى سرکش و ناپرهیزکار و نیتى نادرست می‌خوانی؛ پس باید از هرزهگوئى بدر آیی و دلت پرهیزگار و نیتت درست گردد (تا خواهشت برآورده شود). حضرت فرمود: آن مرد به آن دستور عمل کرد، سپس دعا کرد و داراى پسرى شد.
[1] غررالحکم و دررالکلم؛ ص 47
[2] الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج2؛ ص 271
[3] مصباح المتهجد و سلاح المتعبد؛ مرحوم شیخ طوسی؛ ج2؛ ص 845
[4] مصباح المتهجد و سلاح المتعبد؛ مرحوم شیخ طوسی؛ ج2؛ ص 844
[5] معانی الأخبار؛ ص 270
[6] الکافی (ط - الإسلامیة)؛ ج2؛ ص 324
- ۹۶/۱۲/۰۹