معنی این فرمایش رسول خدا (ص) که فرمودند «نماز میزان است»
از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله روایت شده که دربارۀ «نماز» فرمودند:
«الصَّلَاةُ مِیزَانٌ مَنْ وَفَّى اسْتَوْفَى»[1]
نماز میزان است، هرکس آن را تمام و کامل به جا بیاورد، اجرش نیز تمام و کمال به او خواهد رسید.
در مورد اینکه چرا «نماز» را تشبیه به «ترازو» کرده‌اند، دو وجه ذکر شده است:
وجه اول، نظر مرحوم شیخ صدوق است که در تفسیر این روایت می‌فرماید:
«یَعْنِی بِذَلِکَ أَنْ یَکُونَ رُکُوعُهُ مِثْلَ سُجُودِهِ وَ لَبْثُهُ فِی الْأُولَى وَ الثَّانِیَةِ سَوَاءً وَ مَنْ وَفَّى بِذَلِکَ اسْتَوْفَى الْأَجْر»:
منظور از این سخن آن است که رکوع شخص مثل سجودش باشد و میزان توقّف او در رکعت اوّل نماز و رکعت دوّم به یک اندازه باشد؛ و آن‌کس که بدین ترتیب رفتار کند پاداش الهى را به تمام و کمال خواهد گرفت.[2]
وجه دوم این است که بگوییم «نماز» معیار دین‌داری و قبولی اعمال انسان است؛ همچنان که در روایات نیز به آن تصریح شده است. ازاین‌جهت با «ترازو» که وسیله سنجش وزن است شباهت دارد. اما از جهت دیگری نیز به ترازو شبیه است و آن این است که هرکس نماز را تمام و کامل به‌جای آورد، اجرش نیز تمام و کامل به او خواهد رسید؛ ولی اگر به مستحبات و آداب نماز (غیر از واجبات) اهتمام کمی نشان دهد، به همان اندازه از اجرش کم می‌شود؛ همانند دو کفۀ ترازو که با هم‌وزن بودن دو طرفش، موازی می‌ایستد و با سنگینی یک کفه، کفۀ دیگر به همان اندازه سبک می‌شود.
مرحوم فیض کاشانی نیز در تفسیر این روایت، کلامی قریب به آنچه در وجه دوم بیان کردیم فرموده‌اند.[3]
[1] الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج3 ؛ ص266
[2] من لا یحضره الفقیه ؛ ج1 ؛ ص207؛ با ترجمۀ علی‌اکبر غفاری
[3] الوافی، ج7، ص: 31