عدالت امیرالمؤمنین علیه‌السلام در تقسیم بیت‌المال
امیر مؤمنان حضرت علی علیه‌السلام هنگامی که می‌خواستند بیت‌المال را بین مال تقسیم کنند، در ضمن خطبه‌ای فرمودند:
«أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ آدَمَ لَمْ یَلِدْ عَبْداً وَ لَا أَمَةً وَ إِنَّ النَّاسَ کُلَّهُمْ أَحْرَارٌ وَ لَکِنَّ اللَّهَ خَوَّلَ بَعْضَکُمْ بَعْضاً»
اى مردم حضرت آدم به صورت عبد یا کنیز به دنیا نیامد و همۀ مردم آزاد (خلق شده) اند؛ ولى خداوند برخى از شما را زیر دست دیگرى قرار داده است.
«فَمَنْ کَانَ لَهُ بَلَاءٌ فَصَبَرَ فِی الْخَیْرِ فَلَا یَمُنَّ بِهِ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»
پس هر که آزمایش و بلاء (مثل سختی ها، فقر و جهاد در راه خدا) داشته و در کار خیر شکیبائى ورزیده، نباید بر خداى عزّوجلّ منتى داشته باشد.
«أَلَا وَ قَدْ حَضَرَ شَیْءٌ وَ نَحْنُ مُسَوُّونَ فِیهِ بَیْنَ الْأَسْوَدِ وَ الْأَحْمَرِ»
آگاه باشید که اینک چیزى (از اموال) براى ما فراهم شده و ما آن را بین شما به صورت مساوی تقسیم می‌کنیم و فرقى میان سیاه پوست و سرخ پوست نمی‌گذاریم.
در این هنگام مروان رو به طلحه و زبیر کرده و گفت: «علی (علیه السلام) از این سخن مقصودى جز شما دو نفر را ندارد.
پس امیر مؤمنان (رو به تقسیم بیت المال کرد) و به هر نفر سه دینار داد؛ (تا اینکه رسید) به مردى از انصار و به او نیز سه دینار داد؛ غلام سیاهى نیز آمد و حضرت به او نیز سه دینار داد.
در این هنگام مرد انصارى[1] گفت: اى امیر مؤمنان این غلامى است که من دیروز او را آزاد کردم؛ به من و او سهم برابر می‌دهى؟
حضرت فرمود:
«إِنِّی نَظَرْتُ فِی کِتَابِ اللَّهِ فَلَمْ أَجِدْ لِوُلْدِ إِسْمَاعِیلَ عَلَى وُلْدِ إِسْحَاقَ فَضْلًا»[2]
من در کتاب خدا نگریستم و ندیدم که فرزندان اسماعیل[3] بر فرزندان اسحاق[4] برترى و فضیلتى[5] داشته باشند.
[1] انصار لقب دو قبیله اوس و خزرج است. رسول خدا صلى‌الله‌علیه‌و‌سلم هنگامى که به مدینه مهاجرت فرمود و اوس و خزرج به پاسدارى و یارى او پرداختند، این دو را به لقب «انصار» ملقب ساخت (الکامل ابن اثیر، ج1، ص 656)
[2] الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج8 ؛ ص 69
[3] رسول خدا و بنی هاشم و قریش از نسل حضرت اسماعیل علیه السلام بودند (شرح الکافی-الأصول و الروضة (للمولى صالح المازندرانی) ؛ ج11 ؛ ص 398)
[4] شاید غلام مزبور از بنى اسرائیل بوده؛ همچنانچه اغلب این طور بوده است (مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول صلی‌الله‌علیه‌وآله؛ ج25 ؛ ص 162)
[5] احتمال دارد مراد از عدم فضیلت در اینجا «زیاد نبودن سهم از بیت المال باشد؛ یا اینکه بگوییم فرزندان اسماعیل و فرزندان اسحاق علیهماالسلام به خودی خود بر یکدیگر برتری ندارند، مگر به خاطر فضائلی که دارند (مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول ؛ ج25 ؛ ص 162)