نحوۀ مهلت دادن خداوند به هدایت‌یافتگان و گمراهان
ایمان و هدایت دارای مراتب است؛ همچنان که گمراهی نیز دارای مراتب است.
کسانی که در گمراهی به سر می‌برند و بر این گمراهی اصرار می‌ورزند، خداوند از باب مجازات، به آن‌ها مهلت می‌دهد تا نافرمانی بیشتری کرده و گمراه‌تر گردند؛ همان چیزی که از آن با عنوان «سنت استدراج» یاد شده است:[1]
«قُلْ مَنْ کانَ فِی الضَّلالَةِ فَلْیَمْدُدْ لَهُ الرَّحْمنُ مَدًّا حَتَّى إِذا رَأَوْا ما یُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذابَ وَ إِمَّا السَّاعَةَ»[2]
«بگو: کسى که در گمراهى است (و اصرار بر ادامه این راه دارد) باید خداوند به او مهلت دهد تا زمانى که وعده هاى الهى را با چشم خود ببینند یا عذاب (این دنیا) یا (عذاب) قیامت»[3]
اما کسانی که هدایت یافته‌اند و خدا را اطاعت می‌کنند، خداوند به آن‌ها مهلت می‌دهد[4] و به آنان مدد می‌دهد تا بر هدایتشان افزوده شود:
«وَ یَزِیدُ اللَّهُ الَّذِینَ اهْتَدَوْا هُدىً»[5]
و اما کسانى که هدایت یافته اند، خداوند بر هدایتشان مى افزاید.
مدد کردن خداوند به هدایت یافتگان هم به این صورت محقق می‌شود که خداوند در حق آنان الطافی می‌نماید که در اثر این الطاف، موفق با انجام بیشتر طاعات، عبادات، خیرات و ترک معاصی می‌شوند.[6]
[1] تفسیر التحریر و التنویر، ج16، ص: 74
[2] سوره مریم، آیه 75
[3] برگزیده تفسیر نمونه، ج3، ص: 102
[4] تفسیر التحریر و التنویر، ج16، ص: 75
[5] سوره مریم، آیه 76
[6] التبیان فی تفسیر القرآن، ج7، ص: 145 و 146