ماجرای جالب عذرخواهی عالم وارسته

"تواضع" عبارت است از شکسته‌نفسی که نگذارد آدمی خود را بالاتر از دیگری ببیند؛¹ در مقابل تکبر که خود را بزرگ دانستن است.

هرچقدر بر معرفت انسان نسبت به خودش افزوده شود، همان‌قدر بر تواضع او افزوده می‌شود؛ و لذا گفته‌اند که: درخت پربار، سربه‌زیر است و  درخت چنار بی‌ثمر، سر به فلک دارد.

 

یکی از صفات عالمان وارسته این بوده است که در مقابل دیگران متواضع بودند و این تخلق آن‌ها به این صفت محموده، نیست مگر به خاطر علم آن‌ها. زیرا از امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام روایت‌شده که فرمودند:

ألتّواضع‏ ثمرة العلم²

تواضع ثمره علم است.

 

ازجمله این عالمان عامل و وارسته، مرحوم مولی خلیل قزوینی است که مقام علمی و جایگاه والای او در میان مردم، باعث نشد که سر از تکبر دربیاورند. بلکه با رفتار خود نشان دادند که نتیجه علم، تواضع است. نوشته‌اند که:

مابین مرحوم مولی خلیل قزوینی و مرحوم ملا محسن فیض کاشانی مناظره‌ای شد.

مرحوم مولی خلیل پس از مدتی متوجه شد که نظر و رای فیض صحیح بوده و حرف خودش اشتباه بود.

وقتی‌که به‌اشتباه خود پی برد، برای عذرخواهی از مرحوم فیض از قزوین پیاده به راه افتاد و تا به کاشان در خانه مرحوم فیض رسید. صدا را از پشت در خانه بلند کرده و گفت: «یا محسن قد آتاک المسیی».

مرحوم ملا محسن فیض صدای او را شناخت  با عجله بیرون آمده دست به گردن او انداخت، تا اینکه او را وارد منزل کرد.

مرحوم ملا محسن پس از ساعتی به‌قصد قزوین حرکت نمود. مرحوم فیض هر چه اصرار کرد که چند روزی بماند، جواب داد: فقط برای اعتراف به تقصیر خودم و اقرار و تصدیق فرمایش شما آمده‌ام. او برای اینکه خللی در اخلاص و نیتش وارد نشود بیشتر در کاشان نماند.³

 

ببینید که عالم به این بزرگی چطور برای عذرخواهی از کسی که در موردش نسبت خطا داده بود، حاضر شد نفس خود را زیر پا بگذارد و متواضعانه مسیر قزوین تا کاشان را پیاده طی کرده و از او پوزش طلبید.

 

 

پاورقی:

1. معراج السعاده ص 296 (انتشارات هجرت)

2. الحکم و درر الکلم ؛ ص28

3. فوائد الرضویه ص 173. به نقل از کتاب مردان علم در میدان عمل