بهاء بهشت!
درسی از صفحه سی و سوم قرآن کریم
«أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ الضَّرَّاءُ وَ زُلْزِلُوا حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتى نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیب»[1]
آیا پنداشته اید که به بهشت درمى آیید، با اینکه هنوز حالت آنان که پیش از شما درگذشتند براى شما پیش نیامده است؟! سختى و تنگدستى دامنگیرشان شد و دچار اضطراب شدید گشتند، تا آنجا که پیامبران و کسانى که ایمان آورده و با آنان بودند مىگفتند: یارى خدا کى خواهد بود؟
دربارۀ شأن نزول آیۀ فوق، حکایت شده که در جنگ احزاب هنگامى که مسلمانان در محاصرۀ دشمن قرار گرفتند و ترس و نگرانى بر آنها غالب شد، این آیه فرو فرستاده شد و آنان را به صبر و استقامت دعوت نمود و وعدۀ یارى و نصرت الهى به آنان داد.[2]
برخى نیز گفته اند که آیه، مربوط به جنگ اُحد است. هنگامى که مسلمانان شکست خوردند، عبداللَّه بن ابىّ به آنان گفت: تا کى خود را به کشتن م ىدهید؟ اگر محمد صلى الله علیه و آله پیامبر بود، خدا یاران او را گرفتار اسارت و قتل نمى کرد. و آیۀ فوق نازل شد.[3]
از «خباب بن ارت» هم روایت شده که مى گوید: خدمت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از آزار مشرکان شکایت کردم. آن حضرت فرمود: امت‌هایى که پیش از شما بودند با انواع بلاها شکنجه مى شدند، ولى این امر هرگز آنها را از دینشان منصرف نمى کرد تا آنجا که اره بر سر بعضى از آنها مى گذاردند و آنها را به دو پاره تقسیم مى کردند ... به خدا سوگند که برنامه دین خدا کامل مىشود و به پیروزى مىرسد ... ولى شما عجله مى کنید.[4]
از ابن عباس نیز روایت شده که زمانی که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله (و مهاجرین) هجرت کردند، سخت در فشار اقتصادی قرار گرفتند؛ چرا که تمامی اموال آنان در مکه و در میان مشرکان مانده بود و چیزی با خود به مدینه نیاورده بودند. از طرف دیگر یهودیان به دشمنی با مسلمانان روی آوردند. در اینجا بود که خداوند برای تقویت قلوب مسلمانان، این آیه را نازل فرمود.[5]
همچنین گفته شده: جمعى از مؤمنان مى پنداشتند عامل اصلى ورود در بهشت تنها اظهار ایمان به خداست و به دنبال آن نباید ناراحتى و رنجى را متحمل شوند و بى آنکه تلاش و کوشش به خرج دهند خداوند همه کارها را روبراه خواهد کرد و دشمنان را نابود خواهد ساخت. قرآن در برابر این تفکر نادرست به سنت همیشگى خداوند اشاره کرده مى فرماید: «آیا گمان کردید داخل بهشت مىشوید بى آنکه حوادثى همچون حوادث سخت گذشتگان به شما برسد؟! همانها که شدائد و زیان هاى فراوان به آنها رسید و آن چنان ناراحت و متزلزل شدند که پیامبر الهى و افرادى که ایمان آورده بودند گفتند پس یارى خدا کى خواهد آمد و چون آنها نهایت استقامت خود را در برابر این حوادث به خرج دادند و دست به دامن الطاف الهى زدند به آنها گفته شد: آگاه باشید یارى خدا نزدیک است».[6]
شاید به همین دلیل است که امیرالمؤمنین علیه‌السلام از رسول خدا صلى الله علیه و آله روایت کرده است که آن حضرت می‌فرمودند:
«إِنَّ الْجَنَّةَ حُفَّتْ بِالْمَکَارِهِ»[7] (بهشت با سختى ها پیچیده شده است).
به قول سعدی:
نا برده رنج گنج میّسر نمىشود
مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد[8]