زیارت جامعه کبیره و اعتبار آن
مرحوم شیخ صدوق در «کتاب مًنْ لا یَحْضُرُهُ الفَقیهُ» از موسى بن عبدالله نَخَعیّ نقل کرده که: به امام على نقى هادی علیه‌السلام عرض کردم «یا ابن رسول الله مرا تعلیم فرما زیارتى با بلاغت که کامل باشد که هرگاه خواستم زیارت کنم یکى از شما را آن را بخوانم ». پس آن حضرت فرمودند:
«إِذَا صِرْتَ إِلَى الْبَابِ فَقِفْ وَ اشْهَدِ الشَّهَادَتَیْنِ وَ أَنْتَ عَلَى غُسْلٍ فَإِذَا دَخَلْتَ وَ رَأَیْتَ الْقَبْرَ فَقِفْ وَ قُلْ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ ثَلَاثِینَ مَرَّةً ثُمَّ امْشِ قَلِیلًا وَ عَلَیْکَ السَّکِینَةَ وَ الْوَقَارَ وَ قَارِبْ بَیْنَ خُطَاکَ ثُمَّ قِفْ وَ کَبِّرِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ثَلَاثِینَ مَرَّةً ثُمَّ ادْنُ مِنَ الْقَبْرِ وَ کَبِّرِ اللَّهَ أَرْبَعِینَ مَرَّةً تَمَامَ مِائَةِ تَکْبِیرَةٍ ثُمَّ قُل السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ النُّبُوَّة ...».[1]
(هرگاه به درگاه رسیدى بایست و شهادتین- أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدا صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ- را بگو و با حال غسل باش و چون داخل حرم شوى و قبر را ببینى بایست و سى مرتبه «اللَّهُ أَکْبَرُ» بگو، پس همراه با آرامش دل و تن اندکى راه برو و گامها را نزدیک یکدیگر گذار، پس بایست و سى مرتبه «اللهُ أَکْبَرُ» بگو، پس نزدیک قبر مطهر برو و چهل مرتبه «اللهُ أَکْبَرُ» بگو تا صد تکبیر تمام شود. سپس این زیارت را بخوان که « السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ النُّبُوَّة » ...).
بنابراین روایت تمامی ائمه علیهم السلام را با این زیارت می توان زیارت کرد.
مرحوم علامه محمدتقی مجلسی درباره گفتن شهادت به «الله اکبر» قبل از زیارت جامعه کبیره مینویسد: «دور نیست که وجه تکبیر گفتن این باشد که اکثر طبایع مایل است به غلو مبادا از عبارات امثال این زیارات به غلو افتد یا از بزرگى حق سبحانه و تعالى غافل شود».[2]
اعتبار زیارت جامعه کبیره
زیارت جامعه امام هادی (علیه‌السّلام) اولین بار توسط شیخ صدوق ره، به ثبت رسیده است و عالمان و محدثان بعد از صدوق ره، این روایت را از او دریافت نمودند.
علامه محمدتقی مجلسی (رحمة‌الله‌علیه) مینویسد: «فصاحت و بلاغت و جامعیت اوصافی که هر یک از آنها در اخبار بسیار وارد شده، دلیل صحت این زیارت است».[3]
همچنین علامه محمدتقی مجلسی در لوامع صاحبقرانى مجلسی می‌فرماید: «این بنده شک ندارم در آن که این زیارت از آن حضرتست با آن که قطع نظر از واقعه فصاحت و بلاغت و جامعیّت اوصافى که هر یک از آنها در اخبار بسیار وارد شده است و به آنها اشاره خواهد شد دلیل صحت است، با آن که صدوق حکم به صحت آن کرده است در این کتاب و در کتاب عیون، و روات خبر نیز ثقاتند الا موسى که توثیق صریح ندارد و صدوق اعرفست به رجال از دیگران».[4]
در جای دیگر نیز بعد از ذکر رؤیا و کرامتی از امام زمان علیه‌السلام مینویسد: « لا شک لی أن هذه الزیارة من أبی الحسن الهادی سلام الله علیه بتقریر الصاحب علیه السلام و أنها أکمل الزیارات و أحسنها بل بعد تلک الرؤیا أکثر الأوقات أزور الأئمة صلوات الله علیهم بهذه الزیارة و فی العتبات العالیات ما زرتهم إلا بهذه الزیارة»[5] (شکی نیست که این زیارت از ابی‌الحسن امام هادی سلام‌الله‌علیه بوده و حضرت صاحب علیه‌السلام نیز آن را تأیید کرد‌ه‌اند. این زیارت کامل‌ترین زیارت‌ها و بهترین آنها است بلکه بعد از آن رؤیا من اکثر اوقات ائمه صلوات‌الله‌علیهم را با این زیارت، زیارت می‌کنم و در عتبات عالیات ایشان را فقط با این زیارت، زیارت کردم).
علامه محمدباقر مجلسی (رحمة‌الله‌علیه) نیز درباره درستی سند و متن زیارت جامعه می‌گوید: «إنما بسطت الکلام فی شرح تلک الزیارة قلیلا و إن لم أستوف حقها حذرا من الإطالة لأنها أصح الزیارات سندا و أعمها موردا و أفصحها لفظا و أبلغها معنى و أعلاها شأناً»[6] (من برای پرهیز از طولانی شدن سخن، شرح این زیارت را تنها اندکی بسط دادم؛ هرچند حق آن را به درستی به جا نیاوردم؛ چراکه این زیارت، صحیح‌ترین سند و فراگیرترین نتیجه و محصول و فصیح‌ترین واژه‌ها و رساترین معنا و برترین جایگاه را دارد).
علامه محمدباقر مجلسی (رحمة‌الله‌علیه) در نوشتاری دیگر، آورده است: «الزیارة نفسها شاهد عدل على صحتها»[7] (این زیارت، به خودی خود، گواه صادقی بر درستی خویش است).
[1] من لا یحضره الفقیه، ج2، ص: 609 الی 617؛ ابن بابویه، محمد بن على، 4جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم - قم، چاپ: دوم، 1413 ق.
[2] لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقیه، ج8، ص: 666
[3] مجلسی، محمدتقی، لوامع صاحب‌قرانی، ج۸، ص۶۶۶، قم، مؤسسه اسماعلیان، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق.
[4] لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقیه، ج8، ص 666
[5] روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (ط - القدیمة) ؛ ج5 ؛ ص451 و 452؛ مجلسى، محمدتقى بن مقصودعلى، 14جلد، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور - قم، چاپ: دوم، 1406 ق.
[6] بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ ج99 ؛ ص144؛ مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، 111جلد، دار إحیاء التراث العربی - بیروت، چاپ: دوم، 1403 ق
[7] ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار ؛ ج9 ؛ ص247؛ مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، 16جلد، کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی - قم، چاپ: اول، 1406 ق