راهکار مقابله با فتنه در گفتار و رفتار امیرالمؤمنین علیه‌السلام
به نقل از سایت «اسلام کوئیست نت»[1] و سایت «ویکی پرسش»[2]
برخی راه‌های مقابله با فتنه‌ها در نهج‌البلاغه
۱. تمسک به اهل بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم).
۲. آگاهی یافتن نسبت به فتنه و فتنه‌انگیزان و با آگاهی قدم برداشتن در فتنه.
۳. پای‌بندی به سنت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)
۴. با زیرکی و هوشمندی برخورد نمودن؛ همچنانکه در حکمت شماره ۱ نهج البلاغه می‌خوانیم:
«کُنْ فی الفِتْنَة کابْنِ اللَّبُونِ، لا ظَهْرٌ فیُرْکَبُ، وَ لا ضَرْعٌ فیُحْلَبْ» (در فتنه‌ها، چونان شتر دوساله باش، نه پشتی دارد که سواری دهد و نه پستانی تا او را بدوشند).
رویکرد امام علی علیه‌السلام در برخورد با فتنه خوارج
1. شکیبایى و مدارا همراه با قاطعیت
از روایات و منابع تاریخی برمی‌آید، تا زمانی‌که خوارج قیام مسلّحانه نکرده بودند امام با آنان مدارا کرد و حتى حقوقشان را از بیت المال قطع نکرد و حقوق انسانیشان را رعایت می‌کرد. جلوى چشم دیگران می‌آمدند به علی(ع) جسارت و اهانت می‌کردند و آن‌حضرت حلم می‌ورزید.
روزى امام علی(ع) در حال سخنرانى بود که ناگهان یکی از خوارج از گوشه مسجد فریاد زد: «لا حکم الاّ لله» و به دنبال او، جمعى دیگر نیز این شعار را سردادند. دقایقى سخن امام(ع) قطع شد. آنگاه امام در پاسخ فرمود: «سخنى است به ظاهر حق، اما آنان باطلى را دنبال می‌کنند ... تا وقتى با ما هستید از سه حق برخوردارید: از ورود شما به مساجد خدا و نمازگزاردن در آن جلوگیرى نمی‌کنیم؛ شما را از بیت المال محروم نمی‌سازیم؛ و تا آغاز به جنگ نکرده‌اید با شما نبرد نخواهیم کرد».[3]
2. اندرز و اتمام حجت همراه با استدلال
حضرت علی(ع)، به روش معمول خویش؛ نخست به اندرز و ارشاد و اتمام حجت خوارج در مناسبت‌های مختلف روی آورد، ولی آنان پاسخ اندرزها را با هلهله و رجزخوانی می‌دادند.[4]
3. روانه کردن مبلّغ به سوى خوارج
امام على(ع) عبد الله بن عبّاس را به سوی خوارج فرستاد و به او دستور داد که؛ « با آنان با قرآن، به مناظره برنخیز، چرا که قرآن تحمل معانى گوناگون دارد؛ تو چیزى از قرآن مىگویى آنان چیز دیگر، ولى با کمک سنّت پیامبر(ص) با آنان احتجاج کن، که در برابر آن جز پذیرش، گزیرى ندارند».[5]
4 . برافراشتن پرچم اَمان قبل از نبرد
امام على(ع)، پرچم اَمان را به دست ابو ایّوب برافراشت. ابو ایّوب، آنان را ندا داد: هر یک از شما که دست به قتل نزده و متعرّضِ کسان نشده باشد و زیر این پرچم آید، در امان است؛ و هر کس از شما به کوفه یا مدائن روان شود و از این جماعت جدا گردد، [نیز] در امان است. پس از آن‌که به قاتلان برادرانمان از میان شما دست یابیم، ما را نیازى به ریختن خون شما نیست.[6]
5 . جنگ با خوارج
و تنها بعد از تمام مراحل فوق و زمانى که خوارج، خود دست به شمشیر برده و جنگ را آغاز کردند، امام علی(ع) با قاطعیتِ تمام در نهروان با کشتن بسیارى از آنان این فتنه را، خاموش کردند. دشوارى رویارویى با این جریان را می‌توان از این کلام على(ع) دریافت که فرمود: «من چشم فتنه را درآوردم که جز من کسى جرئت آن‌را نداشت».[7]
[1] https://b2n.ir/q14659
[2] https://b2n.ir/s54124
[3] ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، ج 1، ص 393
[4] نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، خطبه 122؛ همان، خطبه 127؛ شیخ صدوق، التوحید، ص 225
[5] نهج البلاغة، صبحی صالح، ص 465
[6] تاریخ الطبری، ج 5، ص 86
[7] ثقفی، ابراهیم بن محمد، الغارات أو الإستنفار و الغارات، ج 1، ص
- ۰۱/۰۸/۰۶