ده سفارش قرآن کریم درباره حُسن خُلق
حسن خلق عبارت است از نرمخویى، پاکیزه گفتار بودن و با روى گشاده و زیبا با دیگران برخورد کردن.
در قرآن کریم سفارشات متعددی درباره حسن خلق آمده است که برخی از آن‌ها عبارتند از:
1. حسن خلق، باعث قرار گرفتن آدمى، در زمره عبادالرّحمن
«وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً»[1] (و بندگان خداى رحمان کسانىاند که روى زمین به نرمى گام برمىدارند؛ و چون نادانان ایشان را طرف خطاب قرار دهند به ملایمت پاسخ مىدهند).
2. حسن خلق، عامل تبدیل دشمنى به دوستى
«ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ»[2] ([بدى را] به آنچه خود بهتر است دفع کن؛ آنگاه کسى که میان تو و میان او دشمنى است، گویى دوستى یکدل مىگردد).
3. حسن خلق، عامل جذب مردم
«فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ ....»[3] (پس به [برکتِ] رحمت الهى، با آنان نرمخو [و پُر مِهر] شدى، و اگر تندخو و سختدل بودى قطعاً از پیرامون تو پراکنده مىشدند. پس، از آنان درگذر و برایشان آمرزش بخواه، و در کار[ها] با آنان مشورت کن، و چون تصمیم گرفتى بر خدا توکل کن، زیرا خداوند توکلکنندگان را دوست مىدارد).
کلمه «لنت» از مصدر «لین» ضدّ خشونت به معناى مهربانى و خوشخویى است.[4]
4. حسن خلق، عامل ناکامى شیطان، از ایجاد تشنّج و اختلاف میان بندگان خدا
«وَ قُلْ لِعِبادِی یَقُولُوا الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّیْطانَ یَنْزَغُ بَیْنَهُمْ ...»[5] (و به بندگانم بگو: «آنچه را که بهتر است بگویند»، که شیطان میانشان را به هم مىزند، زیرا شیطان همواره براى انسان دشمنى آشکار است).
5. خوش خلقى و گفتار نیک، توصیه خداوند به بندگانش
«وَ قُلْ لِعِبادِی یَقُولُوا الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ ...»[6] (و به بندگانم بگو: «آنچه را که بهتر است بگویند»).
«... وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِلْمُؤْمِنِینَ»[7] (بال خویش براى مؤمنان فرو گستر [و نسبت به آنان متواضع و نرمخو باش]).
6. رعایت حسن خلق در معاشرت و رفتار با دیگران، درپىدارنده پاداش مضاعف خداوند
«أُولئِکَ یُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ بِما صَبَرُوا وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ ....»[8] (آنانند که به [پاس] آنکه صبر کردند و [براى آنکه] بدى را با نیکى دفع مىنمایند ... دو بار پاداش خواهند یافت).
7. برخوردارى پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله از حُسن خلق و خوى والا
«فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ ...»[9] (پس به [برکتِ] رحمت الهى، با آنان نرمخو [و پُر مِهر] شدى، و اگر تندخو و سختدل بودى قطعاً از پیرامون تو پراکنده مىشدند. پس، از آنان درگذر و برایشان آمرزش بخواه).
«وَ إِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ»[10]
از امام صادق علیه السلام روایت شده است که مقصود از «خلق عظیم» در آیه شریفه، سخاوت و حسن خلق است.[11]
8. سخن نیک و معاشرت نیکو با مردم، از عهدها و پیمانهاى خداوند با بنى اسرائیل
«وَ إِذْ أَخَذْنا مِیثاقَ بَنِی إِسْرائِیلَ ... وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً ....»[12] (و چون از فرزندان اسرائیل پیمان محکم گرفتیم که ... با مردم [به زبانِ] خوش سخن بگویید).
9. خوش خلقى و نرمخویى در مناظره و گفتگو با اهل کتاب
«وَ لا تُجادِلُوا أَهْلَ الْکِتابِ إِلَّا بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ ...»[13] (و با اهل کتاب، جز به [شیوهاى] که بهتر است، مجادله مکنید).
10. خوش خلقى و روى خوش داشتن با همه افراد جامعه، حتّى نابینایان
«عَبَسَ وَ تَوَلَّى* أَنْ جاءَهُ الْأَعْمى* وَ أَمَّا مَنْ جاءَکَ یَسْعى* وَ هُوَ یَخْشى* فَأَنْتَ عَنْهُ تَلَهَّى* کَلَّا إِنَّها تَذْکِرَةٌ»[14] (چهره درهم کشید، و روى برتافت، از این که نابینائى به سراغ او آمده بود. تو چه مىدانى شاید او پاکى و تقوا پیشه کند»؟ یا (از شنیدن سخنان حق) متذکّر گردد و این تذکر به حال او مفید باشد).