نحوه نوشتن وصیتنامه براساس سفارش رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله
جمعه, ۲۴ آذر ۱۴۰۲، ۱۱:۱۰ ق.ظ
مرحوم شیخ طوسی در کتاب «مصباح المتهجد» از رسول خدا صلّی‌‌الله‌علیه وآله این روایت را نقل کرده است که:
«مَنْ لَمْ یُحْسِنِ الْوَصِیَّةَ عِنْدَ مَوْتِهِ کَانَ ذَلِکَ نَقْصاً فِی عَقْلِهِ وَ مُرُوَّتِهِ»
[کسی که در هنگام مرگ نیکو وصیّت نکند، نقصی در عقل و جوانمردى او محسوب مىشود].
عرض کردند: اى رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله، وصیّت کردن چگونه است؟ حضرت فرمود:
«إِذَا حَضَرَتْهُ الْوَفَاةُ وَ اجْتَمَعَ النَّاسُ إِلَیْهِ قَالَ»
[هنگامى که مرگ انسان فرا مىرسد و مردم به گرد او جمع مىشوند، بگوید]:
«اللَّهُمَّ فاطِرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ عالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ الرَّحْمَنَ الرَّحِیمَ»
[خداوندا، اى پدید آورنده آسمانها و زمین، اى آگاه به نهان و آشکار، اى خداوند رحمان و رحیم هستی].
«إِنِّی أَعْهَدُ إِلَیْکَ أَنِّی أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ»
[با تو عهد مى بندم و گواهى مىدهم که معبودى جز تو نیست، و یگانه اى و شریکى براى تو نیست]
«وَ أَنَّ مُحَمَّداً صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ»
[و حضرت محمّد صلّى اللَّه علیه و آله بنده و فرستاده تو است].
«وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِیَةٌ لا رَیْبَ فِیها وَ أَنَّکَ تَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ وَ أَنَّ الْحِسَابَ حَقٌّ وَ أَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَ مَا وَعَدْتَ فِیهَا مِنَ النَّعِیمِ مِنَ الْمَأْکَلِ وَ الْمَشْرَبِ وَ النِّکَاحِ حَقٌّ وَ أَنَّ النَّارَ حَقٌّ»
[و قیامت خواهد آمد و شکّى در آن نیست و تو تمام اهل قبور را برمى انگیزانى و حسابرسی و بهشت و تمام نعمت‌هایى که خداوند در آن وعده داده از جمله خوراکى و پوشاک و ازدواج و آتش جهنّم حقّ است]
«وَ أَنَّ الْإِیمَانَ حَقٌّ وَ أَنَّ الدِّینَ کَمَا وَصَفْتَ وَ أَنَّ الْإِسْلَامَ کَمَا شَرَعْتَ وَ أَنَّ الْقَوْلَ کَمَا قُلْتَ وَ أَنَّ الْقُرْآنَ کَمَا أَنْزَلْتَ وَ أَنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ الْحَقُّ الْمُبِینُ»
[و بى گمان ایمان حق است و دین به همان صورتى است که توصیف فرموده اى و اسلام به همان صورتى است که تشریع نموده اى و گفتار همان است که فرمودهاى و قرآن همان گونه است که فرو فرستاده اى، و تو خداوند حقّ آشکار هستى].
«وَ أَنِّی أَعْهَدُ إِلَیْکَ فِی دَارِ الدُّنْیَا أَنِّی رَضِیتُ بِکَ رَبّاً وَ بِالْإِسْلَامِ دِیناً وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ نَبِیّاً وَ بِعَلِیٍّ وَلِیّاً وَ بِالْقُرْآنِ کِتَاباً وَ أَنَّ أَهْلَ بَیْتِ نَبِیِّکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ أَئِمَّتِی»
[نیز من با تو در دار دنیا عهد و پیمان مىبندم که به پروردگارى تو و به حقّ بودن دین اسلام، و به پیامبرى حضرت محمّد صلّى اللَّه علیه و آله، و به امامت حضرت علىّ (و یازده امام از نسل او) و به کتاب آسمانى بودن قرآن و به امامت اهل بیت پیامبرت (علیه و علیهم السّلام) راضى و خشنودم].
«اللَّهُمَّ أَنْتَ ثِقَتِی عِنْدَ شِدَّتِی وَ رَجَائِی عِنْدَ کُرْبَتِی وَ عُدَّتِی عِنْدَ الْأُمُورِ الَّتِی تَنْزِلُ بِی فَأَنْتَ وَلِیِّی فِی نِعْمَتِی «128» وَ إِلَهِی وَ إِلَهَ آبَائِی»
[خدایا، تویى تنها مورد اعتماد من در سختى، و امیدم در هنگام ناراحتى، و توشه و ذخیرهام در امور و مشکلاتى که بر من فرود مىآید. و تویى سرپرست من در نعمتم، و معبود من و پدرانم].
«صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ لَا تَکِلْنِی إِلَى نَفْسِی طَرْفَةَ عَیْنٍ أَبَداً وَ آنِسْ فِی قَبْرِی وَحْشَتِی وَ اجْعَلْ لِی عِنْدَکَ عَهْداً یَوْمَ أَلْقَاکَ مَنْشُوراً»
[بر محمّد و آل او درود بفرست، و هیچ گاه مرا به اندازه چشم بر هم زدنى به خود وامگذار، و در قبرم انیس و مونس تنهایى من باش، و روزى که با تو ملاقات مى نمایم، در نزد خود عهد و پیمانى گشوده براى من مقرّر بفرما].
آنگاه پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله فرمود:
«فَهَذَا عَهْدُ الْمَیِّتِ یَوْمَ یُوصِی بِحَاجَتِهِ وَ الْوَصِیَّةُ حَقٌّ عَلَى کُلِّ مُسْلِم»[1]
[این همان عهد و پیمان میّت است که هنگام وصیّت کردن به امور مورد نیازش مىگوید. و وصیّت کردن بر هر مسلمان لازم است].
با تأمل در وصیتنامه حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها مشاهده می‌شود که آن حضرت وصیت‌نامه‌اش را بر اساس همین سفارش رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله نوشته است.
از ابن عباس نقل شده که: هنگامی که حضرت فاطمه سلام الله علیها رحلت فرمود، حضرت على بن ابى طالب علیه السّلام صورت مبارک فاطمه زهراء را باز کرد رقعهاى نزد سر آن بانوى معظمه یافت که از جمله نوشته‌های آن این فقرات بود:
«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ هَذَا مَا أَوْصَتْ بِهِ فَاطِمَةُ بِنْتُ رَسُولِ اللَّهِ ص أَوْصَتْ وَ هِیَ تَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَ النَّارَ حَقٌ وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِیَةٌ لا رَیْبَ فِیها وَ أَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ»[2]
[به نام خداوند رحمن و رحیم؛ این آن وصیتى است که فاطمه دختر پیغمبر خدا صلى اللَّه علیه و آله کرده؛ فاطمه شهادت میدهد که خدائى جز خداى یگانه وجود ندارد، حضرت محمّد بنده و پیامبر خدا می‌باشد. بهشت بر حق و دوزخ بر حق است؛ قیامت خواهد آمد و شکى در آن نخواهد بود، خدا همه افرادى را که در قبرها مدفون هستند برانگیخته خواهد کرد].
[1] مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، مرحوم شیخ طوسی، ج 1، ص 15 و 16
[2] بحار الأنوار، ج43، ص214