ده نکته درباره مال و فرزند از زبان قرآن کریم
در آیات زیر می‌خواهیم دَه دیدگاه از دیدگاه‌های قرآن درباره مال فرزند را با استناد به آیات قرآن کریم بیان کنیم:
1. مال و فرزند مایۀ زینت زندگی دنیوی هستند
الْمالُ وَ الْبَنُونَ زینَةُ الْحَیاةِ الدُّنْیا»[1] (مال و فرزندان آرایش زندگانى این جهان هستند).
2. مال و فرزند نعمت‌های خدادادی هستند
«وَ أَمْدَدْناکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنینَ وَ جَعَلْناکُمْ أَکْثَرَ نَفیراً»[2] (و مدد دهیم شما را به مالها و پسران و بگردانیم شما را بیشتر (از پیش) از نظر نفرات).
«وَ یا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً وَ یَزِدْکُمْ قُوَّةً إِلى قُوَّتِکُمْ وَ لا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمینَ»[3] (اى گروه من آمرزش بخواهید از پروردگارتان بازگردید [از پرستش بتان] به سوى او تا او بفرستد باران را بر شما پیوسته و تا بیفزاید نیروئى به نیروى شما و برمگردید [از پیام الهى] در حالیکه بزهکار [مشرک و کافر] باشید).
3. مال و فرزند گاهی نعمت خاصّ و پاداش عمل شایسته هستند
«وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ جَعَلْنا فی ذُرِّیَّتِهِ النُّبُوَّةَ وَ الْکِتابَ وَ آتَیْناهُ أَجْرَهُ فِی الدُّنْیا وَ إِنَّهُ فِی الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحینَ »[4] (و بخشیدم بدو اسحاق و یعقوب را و نهادیم در نژادش نبوت و کتاب [تورات و انجیل و زبور و فرقان] را و دادیم به ابراهیم مزدش را در دنیا و البته او در آخرت از جمله شایستگان است).
4. مال و فرزند مایۀ آزمایش انسان هستند
«وَ اعْلَمُوا أَنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ وَ أَنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظیمٌ»[5] (و بدانید که مالهاى شما و فرزندانتان بلیتى است (که دوستى آنان شما را به خیانت وادار مىکند).
5. سرگرمى به مال و فرزند، موجب قرار گرفتن انسان در زمره زیانکاران
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُلْهِکُمْ أَمْوالُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ»[6] (اى آنانکه ایمان آوردهاید سرگرم نسازد شما را اموالتان و نه فرزندانتان از یاد کردن خداى و هر که بکند این کار را [به مال و فرزندان از حق باز ماند] پس تنها آنان گروه زیانکارند).
6. گاهی شیطان در مال و فرزند با انسان مشارکت می‌کند
«وَ شَارِکْهُمْ فىِ الْأَمْوَالِ وَ الْأَوْلَادِ»[7] (شرکت کن با ایشان در مالها و فرزندانشان)
شرکت کردن شیطان با آدمى در مال و فرزند سهم بردن از منفعت و اختصاص است، مثل اینکه آدمى را وادار کند به تحصیل مال که خداوند آن را مایه رفع حاجت آدمى قرار داده از راه حرام و یا آنکه از راه حلال کسب بکند و لیکن در معصیت به کار برند و در اطاعت خدا صرف نکند، و یا آنکه از راه حرام فرزندى براى آدمى به دنیا آید، و یا از راه حلال به دنیا آیند و لیکن به تربیت دینى و صالح تربیتش نکند و به آداب خدایى مؤدبش نسازد.[8]
7. تفاخر به فزونی مال و فرزند، از رفتارهای کافران رفاه طلب و منکران معاد است
«وَ ما أَرْسَلْنا فِی قَرْیَةٍ مِنْ نَذِیرٍ إِلَّا قالَ مُتْرَفُوها إِنَّا بِما أُرْسِلْتُمْ بِهِ کافِرُونَ* وَ قالُوا نَحْنُ أَکْثَرُ أَمْوالًا وَ أَوْلاداً ....»[9] (و نفرستادیم در هیچ دهکدهاى هیچ پیامبرى را مگر آنکه گفتند متنعمان آن دهکدهها البته ما به آن کیشى که فرستاده شدید به [ابلاغ] آن کافریم و گفتند ما بیشتریم از نظر اموال و فرزندان)
«وَ کانَ لَهُ ثَمَرٌ فَقالَ لِصاحِبِهِ وَ هُوَ یُحاوِرُهُ أَنَا أَکْثَرُ مِنْکَ مالًا وَ أَعَزُّ نَفَراً* وَ ما أَظُنُّ السَّاعَةَ قائِمَةً وَ لَئِنْ رُدِدْتُ إِلى رَبِّی لَأَجِدَنَّ خَیْراً مِنْها مُنْقَلَباً»[10] (و بود آن مرد را انواع مالها و گفت برفیق خود در حالیکه گفتگو مىکرد با او که من بیشترم از تو از نظر مال و عزیزتر از نظر افراد).
8. گاهی مال و فرزند وسیله عذاب منافقان در دنیا است
«فَلا تُعْجِبْکَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ بِها فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ کافِرُونَ»[11] (فزونى اموال و اولاد آنها نباید تو را در شگفتى فرو برد» و فکر کنى که آنها با این که منافقند چگونه مشمول این همه مواهب الهى واقع شدهاند). چرا که اینها به ظاهر براى آنها نعمت است اما در حقیقت «خدا مىخواهد به این وسیله آنان را در زندگى دنیا معذب کند، و به خاطر دلبستگى فوق العاده به این امور در حال کفر و بىایمانى بمیرند. در واقع آنها از دو راه به وسیله این اموال و اولاد (نیروى اقتصادى و انسانى) معذب مىشوند: نخست این که این گونه افراد معمولا فرزندانى ناصالح و اموالى بىبرکت دارند که مایه درد و رنجشان در زندگى دنیاست، شب و روز باید براى فرزندانى که مایه ننگ و ناراحتى هستند، تلاش کنند، و براى حفظ اموالى که از طریق گناه به دست آوردهاند جان بکنند، و از طرف دیگر چون به این اموال و فرزندان دلبستگى دارند و به سراى وسیع و پر نعمت آخرت و جهان پس از مرگ ایمان ندارند چشم پوشى از این همه اموال برایشان مشکل است تا آنجا که ایمانشان را روى آنها گذاشته و با کفر از دنیا مىروند، و به سختترین وضعى جان مىدهند؟).
9. موعظه به فرزند کاری پسندیده است
وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لِابْنِهِ وَ هُوَ یَعِظُهُ یا بُنَی ...»[12] (و [یاد کن] هنگامى را که لقمان به پسر خویش -در حالى که وى او را اندرز مىداد- گفت: «اى پسرک من ...).
10. دعا برای فرزند کاری پسندیده است
«وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنا ... وَ الَّذینَ یَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ إِماماً»[13] (و آنانند که گویند پروردگارا ببخش بما از همسرانمان و فرزندانمان روشنى دیدگان و قرار ده ما را براى پرهیزکاران پیشوا [بسوى خیرات]).
«وَ إِذْ قالَ إِبْراهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً وَ اجْنُبْنِی وَ بَنِیَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنامَ»[14] ([اى پیامبر بیاد آر] آنگه که گفت ابراهیم پروردگارا بگردان این شهر مکه را شهرستانى امن و دور گردان مرا و فرزندانم را از آنکه بپرستیم بتان را)
«رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِی رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِ»[15] (پروردگارا بگردان مرا بپاى دارنده نماز و پارهاى از فرزندان مرا نیز اى پروردگار ما بپذیر [اجابت کن] دعاى مرا).