«مُخْبِتین» چه کسانی هستند؟

درسی از صفحه دویست و بیست و چهار قرآن کریم

«اخبتوا» از ماده «إخبات» از ریشه «خَبْت» است و خبت در لغت به معنى زمین صاف و وسیع است که انسان به راحتى و با اطمینان مى ‏تواند در آن گام بردارد می‌باشد. [1]

مفسرین «إخبات» را به معانی زیر دانسته‌اند:

1. خشوع و خضوع در برابر پروردگار؛

2. انابه؛ یعنی توبه و بازگشت به سوی خداوند و اطاعت او؛

3. اطمینان نسبت به وعده‌های پروردگار.[2]

جناب فخر راضی در توضیح این واژه می‌نویسد:

کلمه «أَخْبَتُوا»اشاره شده است که این اعمال در آخرت سودی نخواهند داشت مگر با حالات قلب. پس اگر خشوع را به آرامش تفسیر کنیم، مراد این است که آن‌ها خدا را عبادت می‌کنند و قلب‌هایشان هنگام انجام اعمال عبادی با یاد خدا آرام می‌گیرد و از توجه به غیر خدا خالی است. یا می‌توان گفت که قلب‌هایشان نسبت به صادق بودن خداوند در تمام آنچه که به آنها از پاداش و عذاب وعده داده است، آرام گرفته است. اما اگر «إخْبات» را به تعظیم تفسیر کنیم، به این معنا است که اعمال صالح را با ترس و نگرانی انجام می‌دهند، مبادا که آن‌ها را به صورت ناقص انجام داده باشند یا در اتیان آن‌ها کوتاهی کرده باشند. [3]

در روایت است که یکى از یاران امام صادق علیه السلام به حضرت عرض کرد: در میان ما مردى است که نام او «کُلَیْب» است، هیچ حدیثى از ناحیه شما صادر نمى‏شود مگر اینکه او فورا مى‏گوید من در برابر آن تسلیم و لذا ما اسم او را «کلیب تسلیم» گذاشته‏ایم.

امام فرمود: رحمت خدا بر او باد، سپس اضافه کرد: «آیا مى‏دانى تسلیم چیست»؟

آن شخص می‌گوید: ما ساکت شدیم.

حضرت فرمود: به خدا سوگند این همان «اخبات» است که در کلام خداوند عز و جل‏ «الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَخْبَتُوا إِلى‏ رَبِّهِمْ‏» آمده است‏.[4]

---

[1] مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج‏ 9، ص 66؛ 28جلد، دار الکتب الإسلامیة - ایران - تهران، چاپ: 10، 1371 ه.ش.

[2] سبزوارى، محمد، الجدید فى تفسیر القرآن المجید، ج ‏3، ص 477؛ 7جلد، دار التعارف للمطبوعات - لبنان - بیروت، چاپ: 1، 1406 ه.ق.

[3] فخر رازى، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، ج ‏17، ص 335؛ 32جلد، دار إحیاء التراث العربی - لبنان - بیروت، چاپ: 3، 1420 ه.ق.

[4] الکافی، ج ‏1، ص 391