چرا خداوند در قرآن کریم پسر حضرت نوح علیه‌السلام را «عمل غیرصالح» نامیده است؟

درسی از صفحه دویست و بیست و شش قرآن کریم

خداوند در در آیه چهل سوره هود مى‏ فرماید: «ما به نوح فرمان دادیم که از هر نوعى از انواع حیوانات یک جفت بر کشتى سوار کن و همچنین خانواده خود را جز آن کسى که به فرمان خدا محکوم به نابودى است» (قُلْنَا احْمِلْ فِیها مِنْ کُلٍّ زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ وَ أَهْلَکَ إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَیْهِ الْقَوْلُ).

حضرت نوح علیه‌السلام چنین فکر مى‏کرد که منظور از جمله‏ «إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَیْهِ الْقَوْلُ‏» (کسى که به فرمان خدا محکوم به نابودى است) فقط همسر بى‏ایمان و مشرک او است، و فرزندش کنعان جزء آنها نیست.

لذا وقتى نوح فرزند خود را در میان امواج دید، عاطفه پدرى به جوش آمد و به یاد وعده الهى در باره نجات فرزندش افتاد، رو به درگاه خدا کرد و گفت: «پروردگارا! فرزندم از اهل من و خاندان من است، و تو وعده فرمودى که خاندان مرا از طوفان و هلاکت رهایى بخشى و تو از همه حکم کنندگان برترى، و در وفاى به عهد از همه ثابت‏ترى» (وَ نادى‏ نُوحٌ رَبَّهُ فَقالَ رَبِّ إِنَّ ابْنِی مِنْ أَهْلِی وَ إِنَّ وَعْدَکَ الْحَقُّ وَ أَنْتَ أَحْکَمُ الْحاکِمِینَ‏).

اما بلافاصله پاسخ شنید: «اى نوح! او از اهل تو نیست؛ بلکه او عملى است غیر صالح» (قالَ یا نُوحُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ‏ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ‏).

در اینکه چرا فرزند نوح، عمل غیر صالح بود، دلیلش این است که:

گاهى انسان در انجام یک کار آن چنان پیش مى ‏رود که گویا عین آن عمل مى ‏شود. در ادبیات زبان هاى مختلف به هنگام مبالغه این تعبیر فراوان دیده مى‏ شود، مثلا گفته مى‏شود فلان کس سرا پا عدل و سخاوت است، و یا فلان شخص سرا پا دزدى و فساد است، گویى آن چنان در آن عمل غوطه ‏ور گشته که ذات او عین آن عمل گشته است. این پیامبر زاده نیز آن قدر با بدان بنشست و در اعمال زشت و افکار نادرستشان غوطه ور گشت که گویى وجودش تبدیل به یک عمل غیر صالح شد.

بنابراین تعبیر فوق در عین اینکه بسیار کوتاه و مختصر است، گویاى یک‏ واقعیت مهم در مورد فرزند نوح مى‏ باشد، یعنى اى نوح اگر نادرستى و ظلم و فساد در وجود این فرزند سطحى بود، امکان شفاعت در باره او مى ‏رفت، اما اکنون که سرا پا غرق فساد و تباهى است، جاى شفاعت نیست، اصلا حرفش را نزن.

تفسیر نمونه، ج ‏9، صص 114- 117