تفاوت معنای «رحمان» با «رحیم»
درسی از صفحه اول قرآن کریم
«بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ»؛ آیه‌ای که صدوچهارده مرتبه در قرآن آمده است و هر مسلمان حداقل در هرروز 20 مرتبه در نمازهایش آن را قرائت می‌کند.
بهتر است بدانیم معنی «رحمان» و «رحیم» که در این آیات خداوند به آن توصیف شده است چیست؟
رحمان و رحیم، باوجوداینکه از ریشۀ واحدی به نام «رحمت» هستند ولی دو معنای متفاوت دارند:
«رحمان» بر وزن فعلان و برای مبالغه است و وزن فعلان بر فراوانی و سرشار بودن دلالت دارد؛ پس رحمان مبدأ سرشار از رحمت است و رحمت رحمانیّه ذات اقدس الهی همان رحمت فراگیر و مطلقی است که همه ممکنات را فراگرفته، بر مؤمن و کافر افاضه میشود. (قل من کان فی الضلالة فلیمدد له الرّحمن مدّاً)[1]
امّا «رحیم» بر وزن فعیل و صفت مُشْبِهه است که بر ثبات و بقا دلالت دارد و به‌تناسب هیئت خاصّ آن به معنای مبدئی است که رحمتی ثابت و راسخ دارد که از گسترش کمّی به میزان رحمت رحمانیه برخوردار نیست و این همان رحمت خاصّی است که تنها بر مؤمنان و نیکوکاران افاضه میشود: (...و کان بالمؤمنین رحیماً)[2]. [3]