زدست دیده و دل هر دو فریاد ...

وقتی انسان چشم خود را آزاد گذاشته و به هرچه می‌خواهد نگاه کند، از پیامدهای سوء آن در امان نخواهد بود.

چه بسیار گناه‌های بزرگی که ریشه آن‌ها به همین عدم کنترل نگاه برمی‌گردند.

به قول باباطاهر:

زدست دیده و دل هر دو فریاد

هر چه دیده بیند دل کند یاد

بسازم خنجری نیشش ز فولاد

زنم بر دیده تا دل گردد آزاد

 

وقتی انسان به تصاویر یا مناظر محرّک و شهوت‌انگیز نگاه می‌کند، بذر گناه در دل او کاشته می‌شود و چه‌بسا در پی این شهوت برانگیخته‌شده از این نگاه‌های آلوده برود و برای ارضای شهوت خویش مرتکب گناهان متعدد شود.

 

در روایتی خواندنی از امیرالمؤمنین علیه‌السلام، از چشم به‌عنوان جاسوس قلب و پیک عقل تعبیر شده است؛ در آنجا که می‌فرماید:

الْعَیْنُ‏ جَاسُوسُ‏ الْقَلْب‏ وَ بَرِیدُ الْعَقْلِ فَغُضَّ بَصَرَکَ عَمَّا لَا یَلِیقُ بِدِینِکَ وَ یَکْرَهُهُ قَلْبُکَ وَ یُنْکِرُهُ عَقْلُکَ:

چشم جاسوس قلب و پیک عقل است. پس چشم خود را ازآنچه سزاوار دین تو نیست و ازآنچه قلب تو آن را مکروه مى‏دارد و عقلت آن را منکر می‌داند بپوشان.

(مصباح الشریعة ؛ ص9)

همچنان که جاسوس کار شناسایی را انجام داده و آن را به فرمانده خویش مخابره می‌کند، و همچنان که پیک و سفیر پیامی را بین طرفین ردوبدل می‌کند، چشم نیز مشاهدات خویش را به عقل که قوّه مدرِکه و تصمیم گیر انسان است مخابره می‌کند؛ بدین ترتیب انسان را برای انجام معصیت تحریک می‌کند.

 

بنابراین یکی از مؤثرترین راه‌ها برای اجتناب از گناه و ترک معصیت، کنترل چشم از نگاه‌های ناروا است.