زکات باطنی یعنی چه؟

زکات به معنی کنار گذاشتن مقداری از مال و صرف آن در راه خداوند است.

در روایتی از امام صادق علیه السلام، زکات را به زکات ظاهری و زکات باطنی تقسیم کرده اند.

زکات ظاهری:

با توجه به اینکه اطلاق زکات در شرع مقدس اسلام، انصراف به همان واجب معهودی دارد که دارای موارد و مصارف مشخص است، از این زکات، تعبیر به "زکات ظاهری" شده است. اموالی که این نوع از زکات به آن‌ها تعلق می‌گیرد و نیز جاهایی که این زکات باید صرف آن موارد شود، تفصیلاً در جای خود مطرح‌شده است.

زکات باطنی:

اما نوع دیگری از زکات است که بیشتر جنبه اخلاقی دارد و از آن تعبیر به "زکات باطنی" شده است. این نوع از زکات، شاید ازنظر فقهی وجوب شرعی نداشته باشد، ولی ازآن‌جهت که زکات دهنده باوجود احتیاجی که به مال دارد، از حق خود در صرف آن در احتیاجات خود چشم‌پوشی می‌کند و دیگران را به خاطر اینکه نسبت به آن مال محتاج‌تر هشتد، بر خودش مقدم می‌کند، دارای ارزشی  والا هست.

 

در این روایت آمده است:

شخصی از حضرت امام صادق علیه‌السلام پرسید: کَمْ تَجِبُ الزَّکَاةُ مِنَ الْمَالِ؟ (در چه اندازه از مال، زکات واجب مى‏گردد؟)

حضرت به او فرمود: زکات ظاهرى یا زکات باطنى، مقصودت کدام است؟

آن شخص جواب داد: هر دو را مى‏خواهم بدانم.

حضرت فرمودند:

أَمَّا الظَّاهِرَةُ فَفِی کُلِّ أَلْفٍ خَمْسَةٌ وَ عِشْرُونَ دِرْهَماً وَ أَمَّا الْبَاطِنَةُ فَلَا تَسْتَأْثِرْ  عَلَى أَخِیکَ بِمَا هُوَ أَحْوَجُ إِلَیْکَ مِنْکَ.¹

امّا در زکات آشکار، به ازای هر هزار درهم، بیست‌وپنج درهم است.²

و امّا زکات باطنى آن است که آنچه را برادرت به تو نیازمندتر است‏ به خود اختصاص ندهى و خود را مقدّم ندانى؛ بلکه او را جلو بیندازى.

 

 

پاورقی:

1. معانی الأخبار ؛ ص153

2. این عبارت تنها اشاره به یک نوع از زکات دارد و آن زکات نقره است