شتاب کنندگان در کارهای خیر چه کسانی هستند؟

یکی از صفات ممدوح اهل ایمان، سرعت گرفتن و جلو افتادن در کارهای خیر است. همان چیزی که خداوند در قرآن کریم انسان‌ها را به آن دعوت می‌کند:

وَ سارِعُوا إِلى‏ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقینَ ¹

بشتابید به‌سوی مغفرت پروردگار خود و به‌سوی بهشتى که پهناى آن‌همه آسمان‌ها و زمین را فراگرفته و مهیا براى پرهیزکاران است‏.

 

سرعت گرفتن و شتاب نمودن در کارهای خیر به معنی عجله نسنجیده در کارها نیست.  بلکه به معنی مبادرت و اقدام به این اعمال در اولین فرصت میباشد.

از تفسیر مجمع‌البیان نقل‌شده که:

فرق بین سرعت و عجله این است که سرعت به معناى جلو افتادن در کارى است که جلو افتادن در آن جایز باشد. پس سرعت (ازآنجایی‌که همیشه در کار خیر به کار مى‏رود) خود یکى از صفات ممدوح است. و ضد آن" ابطاء" (کندى) است که صفت ناپسندى است. به خلاف عجله که چون به معناى شتافتن و جلو افتادن در کارى است که نباید در آن شتاب کرد. لذا از صفات نکوهیده و مذموم به شمار مى‏رود. و ضد آن" اناة" (درنگ و تأنى) است که از صفات پسندیده است.²

 

قرآن کریم ویژگی‌های کسانی که در کارهای خیر شتاب می‌کنند را چنین بیان می‌کند:

 

إِنَّ الَّذِینَ هُم مِّنْ خَشْیَةِ رَبهِّم مُّشْفِقُونَ

همانا آن مؤمنانى که از خوف پروردگارشان هراسانند.

"اشفاق" به گفته راغب به معناى عنایت آمیخته با ترس است، چون شخص مشفق هم مشفق علیه خود را دوست مى‏دارد و هم بیمناک خطرى است که برایش پیش مى‏آید.

وَ الَّذِینَ هُم بِایَاتِ رَبهِّمْ یُؤْمِنُونَ

و آن‌هایی که به آیات پروردگارشان ایمان مى ‏آورند.

منظور از آیات، هر چیزى است که بشر را به‌سوی خداى تعالى رهنمون شود که یکى از آن‌ها رسولان خدایند که حامل رسالت اویند. یکى دیگر کتاب و شریعت ایشان است که نبوتشان را تایید مى ‏کند.

وَ الَّذِینَ هُم بِرَبهِّمْ لَا یُشْرِکُونَ

و آن‌هایی که به پروردگارشان شرک نمى ‏ورزند.

وَ الَّذِینَ یُؤْتُونَ مَا ءَاتَواْ وَّ قُلُوبهُمْ وَجِلَةٌ أَنهَّمْ إِلىَ‏ رَبهِّمْ رَاجِعُونَ

مؤمنین کسانى هستند که آنچه مى‏دهند- و یا بنا به آن تفسیر دیگر آنچه از اعمال صالح بجا مى‏آورند- در حالى انجام مى‏دهند و به جا مى‏آورند که دل‌هایشان ترسناک از این است که به‌زودی به‌سوی پروردگارشان بازگشت خواهند.

أُوْلَئکَ یُسَارِعُونَ فىِ الخْیرْاتِ وَ هُمْ لهَا سَابِقُونَ³

چنین کسانى که وصفشان را کردیم در خیرات و اعمال صالح سرعت نموده و به‌سوی آن سبقت مى ‏جویند، یعنى از دیگران پیشى مى ‏گیرند.

پاورقی:

1. سوره آل‌عمران؛ آیه 133

2. المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏3، ص: 385

3. سوره مؤمنون، آیات 57 الی 61