حکمت وجود شیطان!

شاید بپرسید اگر شیطان انسان را از بندگی خدا بازمی‌دارد، پس چرا خداوند این اختیار را به شیطان داده تا در مسیر عبودیت انسان قرار بگیرد؟! چرا خداوند مانع از آزادی شیطان در گمراه کردن انسان نمی‌شود؟!

این سؤال، جواب‌های متعددی دارد.

یکی از این جواب‌ها را از زبان قرآن کریم بیان می‌کنیم.

خداوند در قرآن کریم بعد از بیان این نکته که انسان مجبور به پیروی شیطان نبوده و می‌تواند با انتخاب طریق بندگی، مخالفت او را بنماید، می‌فرماید:

إِلَّا لِنَعْلَمَ مَن یُؤْمِنُ بِالاَخِرَةِ مِمَّنْ هُوَ مِنْهَا فىِ شَکّ

ما مى‏ خواستیم مؤمنین به آخرت را، از کسانى که درباره آن شک دارند متمایز کنیم‏.

یعنی شیطان وسیله‌ای می‌شود برای اینکه مؤمنان به آخرت از افراد بى ‏ایمان و کسانى که در شک هستند شناخته شوند.

وقتی انسان نسبت به این‌همه دلایل عقلی و نقلی حقانیت قیامت بی‌توجه شده و نسبت به آن تردید می‌کند، این شک باعث می‌شود که شیطان بر او مسلط شود. زیرا وقتی روز حساب را باور نداشته باشد، دیگر مسئول اعمالش نبوده و پیرو شیطان می‌شود.

ولی مؤمنین به‌ روز جزاء، باور دارند که باید روزی در مورد اعمالشان پاسخگو باشند. به همین خاطر مراقبند که بازیچه شیطان نشده و از او پیروی نکنند.

بنابراین پیروی از شیطان معیاری می‌شود برای شناختن افراد بی‌ایمان از افراد باایمان.

ناگفته نماند مراد از علم در « إِلَّا لِنَعْلَمَ مَن یُؤْمِنُ بِالاَخِرَةِ مِمَّنْ هُوَ مِنْهَا فىِ شَک‏»، علم به معنی رفع جهل نیست، تا اشکال شود که در خداوند جهلی نیست؛

بلکه منظور از علم، متمایز کردن است² و معنای آیه این است که: "مگر آنکه مشخص و جدا کنیم، کسى را که ایمان به آخرت دارد، از کسى که از آن در شک است".

 

نتیجه مهمی که از این آیه شریفه می‌گیریم عبارت است از اینکه:

یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند راه نفوذ شیطان را بر انسان مسدود کند، ایمان به‌روز قیامت است و هرچه ایمان انسان نسبت به‌روز جزاء بیشتر باشد، مقاومت او در برابر شیطان نیز بیشتر می‌شود.

پاورقی:

1. سوره سبأ، آیه 21

2. المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏16، ص: 366