رعایت عدالت در محبت به فرزندان

یکی از رفتارهای غلط والدین در رابطه با فرزندان، تفاوت‌هایی است که در نوع محبت به آنان از خود نشان می‌دهند.

 

این فرق گذاشتن گاهی در ابراز محبت به فرزندان است.

مثلاً در مقابل دید فرزندان یکی از آنان را بیشتر به آغوش کشیده و می‌بوسد. یا فقط با بعضی از آنان یا با زبان محبت سخن می‌گوید.

علاوه بر اینکه این رفتار ازنظر عقل و عرف ناپسند است، در شرع مقدس اسلام نیز از این کار نهی شده است.

 

در روایت است که رسول خدا صلی‌الله علیه و آله مردى را دیدند که یکى از دو کودک خود را بوسید و دیگرى را نبوسید.

حضرت فرمودند:

"فَهَلَّا سَاوَیْتَ بَیْنَهُمَا"¹؛ چرا بین دو کودک خود مساوات نکردى؟!

 

 

نوع دیگر از این رفتار تبعیض‌آمیز در نوع بخشش به فرزندان است.

طوری که بعضی از فرزندان را بر بعضی دیگر ترجیح داده می‌شوند.

 

از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله روایت‌شده که فرمودند:

اعدلوا بین أولادکم بالنّحل کما تحبّون أن یعدلوا بینکم فی‏ البرّ و اللّطف‏.²

در کار بخشش به فرزندانتان به عدالت رفتار کنید، همان‌طور که دوست دارید فرزندانتان در نیکى و محبت به شما با عدالت رفتار کنند.

 

از امام صادق علیه‌السلام روایت‌شده که مردی از انصار نزد رسول خدا صلی‌الله علیه و آله آمد و عرض کرد: یا رسول‌الله دوست دارم در مورد بخششی که به پسرم انجام می‌دهم شاهد باشید.

رسول خدا صلی‌الله علیه و آله فرمودند: "مَا لَکَ وَلَدٌ سِوَاهُ"؛ آیا غیر از او فرزند دیگری نیز داری؟

عرض کرد: بلی.

حضرت فرمود: "فَنَحَلْتَهُمْ کَمَا نَحَلْتَهُ"؛ آیا به آنان نیز مانند آنچه به این پسرت می‌دهی، بخشیده‌ای؟

عرض کرد: نه.

حضرت فرمودند: " فَإِنَّا مَعَاشِرَ الْأَنْبِیَاءِ لَا نَشْهَدُ عَلَى‏ الْحَیْفِ‏"³؛ همانا ما پیامبران بر ظلم شاهد نمی‌شویم!

 

 

این رفتار اشتباه وقتی اثر خود را بیشتر نشان می‌دهد که کم‌توجهی در ابراز محبت و بخشش، نسبت به فرزندان دختر صورت بگیرد.

با توجه به احساسات و ویژگی‌های ذاتی دختران، آن‌ها بیشتر نیاز به محبت دارند و وقتی بی‌توجهی والدین و رفتار متفاوت آنان را نسبت به خود مشاهده می‌کنند، معلوم است چه آثار بدی در روحیه آنان ایجاد می‌شود.

 

از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله روایت‌شده که فرمودند:

"ساووا بین‏ أولادکم‏ فی العطیّة فلو کنت مفضّلا أحدا لفضّلت النّساء"⁴

در کار بخشش میان فرزندان‏ خویش مساوات را رعایت کنید. من اگر کسى را برترى می‌دادم، زنان را برترى می‌داد.

 

علاوه بر این، تفاوت قائل شدن در میان فرزندان، آسیب دیگری نیز دارد و آن برانگیختن آتش حسد در میان فرزندان است.

تبعیض والدین در رفتار با فرزندان، باعث حسادت سایر فرزندان نسبت به فرزندی که موردتوجه قرارگرفته است می‌شود و مشکلات متعددی در روابط آنان ایجاد خواهد شد.

 

از امام صادق علیه‌السلام روایت‌شده که: پدرم (امام باقر علیه‌السلام) به من فرمود:

وَ اللَّهِ إِنِّی لَأُصَانِعُ بَعْضَ وُلْدِی وَ أُجْلِسُهُ عَلَى فَخِذِی و أکثر له المحبة وَ أُکْثِرُ لَهُ الشُّکْرَ وَ إِنَّ الْحَقَّ لِغَیْرِهِ مِنْ وُلْدِی وَ لَکِنْ مَخَافَةً عَلَیْهِ مِنْهُ وَ مِنْ غَیْرِهِ لِئَلَّا یَصْنَعُوا بِهِ ما فعل بیوسف و إِخْوَتُهُ وَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ سُورَةَ یُوسُفَ إِلَّا أَمْثَالًا لِکَیْ لَا یَحْسُدَ بَعْضُنَا بَعْضاً کَمَا حَسَدَ یُوسُفَ إِخْوَتُهُ وَ بَغَوْا عَلَیْهِ.⁵

به خدا قسم که من نسبت به بعضی از فرزندانم محبت می‌کنم، باوجوداینکه حق با فرزند دیگر من است. ولى نگرانم از اینکه نکند آنچه در مورد یوسف و برادرانش اتفاق افتاد، بر ایشان نیز اتفاق بیافتد. و خداوند سوره یوسف را براى نمونه و الگو فرو فرستاد تا به یکدیگر حسد نبریم؛ همان‌طور که برادران یوسف نسبت به یوسف حسد کرده و بر او ظلم کردند.⁶

پاورقی:

1. مکارم الأخلاق ؛ ص220

2. نهج الفصاحة ؛ ص220

3. وسائل الشیعة ؛ ج‏27 ؛ ص414

4. نهج الفصاحة ؛ ص519

5. تفسیر العیاشی ؛ ج‏2 ؛ ص166

6. ترجمه قریب به مضمون روایت است