وقتی خداوند به خاطر بنده‌اش به ملائکه مباهات می‌کند!
نافله از ماده "نفل" به معنی زیاده از اصل است و به نماز مستحبی "نافله" گفته می‌شود به خاطر اینکه علاوه بر نماز واجب خوانده می‌شود.1
در میان نوافل، نمازهای نافله یومیه از اهمیت بسزایی برخوردار هستند؛ تا جایی که در روایتی از امام حسن عسکری علیه‌السلام یکی از علائم ایمان شمرده‌شده است:
عَلَامَاتُ الْمُؤْمِنِ خَمْسٌ صَلَاةُ الْإِحْدَى وَ الْخَمْسِینَ ...2
نشانه‌های مؤمن پنج چیز است که یکی از آن‌ها پنجاه‌ویک نماز است.
از امام صادق علیه‌السلام روایت‌شده که فرمودند:
إِنَّ الرَّبَّ لَیُعَجِّبُ مَلَائِکَتَهُ مِنَ الْعَبْدِ مِنْ عِبَادِهِ یَرَاهُ یَقْضِی النَّافِلَةَ فَیَقُولُ انْظُرُوا إِلَى عَبْدِی یَقْضِی مَا لَمْ أَفْتَرِضْ عَلَیْهِ.3
همانا پروردگار به خاطر بنده‌ای از بندگانش به ملائکه‌اش مباهات می‌کند؛ زمانی که او را در حالی می‌بیند که نافل به‌جا می‌آورد. در این هنگام خداوند به ملائکه می‌فرماید: به بنده‌ام بنگرید که چگونه چیزی را که بر او واجب نکرده‌ام را به‌جا می‌آورد.
17 رکعت از این پنجاه‌ویک نمازهای واجب یومیه هستند و سی‌وچهار رکعت باقی‌مانده نمازهای نافله هستند.
11 رکعت از این نوافل، نافله شب، رفع و وتر هستند که دارای فضیلت و آثار بی‌نظیر است.
2 رکعت از این تعداد، نافله صبح است که قبل از نماز صبح خوانده می‌شود.
8 رکعت نافله ظهر است که قبل از نماز ظهر خوانده می‌شود و 8 رکعت هم نافله عصر است که آن‌هم قبل از نماز عصر خوانده می‌شود.
4 رکعت از این تعداد، نافله مغرب است که بعد از نماز مغرب خوانده می‌شود و 2 رکعت هم نافله عشاء است که بعد از نماز عشاء و به‌صورت نشسته خوانده می‌شود.
بدین ترتیب تعداد نمازهای واجب و نافله یومیه، پنجاه‌ودو رکعت می‌شود. ولی ازآنجاکه دو رکعت نافله نشسته نماز عشاء یک‌رکعت ایستاده محسوب می‌شود، تعداد را 51 رکعت فرموده‌اند.
از امام صادق علیه‌السلام روایت‌شده که فرمودند:
الْفَرِیضَةُ وَ النَّافِلَةُ إِحْدَى وَ خَمْسُونَ رَکْعَةً مِنْهَا رَکْعَتَانِ بَعْدَ الْعَتَمَةِ جَالِساً تُعَدَّانِ بِرَکْعَةٍ وَ هُوَ قَائِمٌ الْفَرِیضَةُ مِنْهَا سَبْعَ عَشْرَةَ وَ النَّافِلَةُ أَرْبَعٌ وَ ثَلَاثُونَ رَکْعَةً. 4
نمازهای واجب و نافله (یومیه) مجموعاً پنجاه‌ویک هستند؛ هفده رکعت از این تعداد، نمازهای واجب و سی‌وچهار رکعت از این تعداد، نافله هستند. ازجمله این نوافل دو رکعت نمازی است که بعد از نماز عشاء و به‌صورت نشسته خوانده می‌شود و یک‌رکعت نماز ایستاده محسوب می‌شود.
پاورقی:
1. الجواهر ، ج6 ، ص 155 و 116 عن الازهری
2. کتاب المزار- مناسک المزار(للمفید) ؛ النص ؛ ص53
3. وسائل الشیعة؛ ج4، ص: 77
4. وسائل الشیعة؛ ج4، ص: 46
- ۹۵/۰۷/۲۴