محافظت بر نماز به چیست؟
یکی از ویژگی‌های مؤمن، محافظت و مراقبت او بر نمازهایش است.
قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ ... وَ الَّذِینَ هُمْ عَلىَ صَلَوَاتهِمْ یحُافِظُونَ 1
به‌راستی‌که مؤمنان رستگار شدند ... آنان که بر نمازهایشان مواظبت مىنمایند.
همان چیزی که خداوند به آن دستور فرموده است.
"حافِظُوا عَلَى الصَّلَوات"2
بر نمازها مواظبت کنید.
مراد از "الصَّلَواتِ" کدام نمازها است؟
از امام باقر علیه‌السلام در مورد آیه "الَّذِینَ هُمْ عَلى صَلَواتِهِمْ یُحافِظُونَ" سؤال شد که مراد چه نمازهایی هستند؟
حضرت فرمودند: «مراد، نمازهای واجب است».
بار دیگر از آیه "الَّذِینَ هُمْ عَلى صَلاتِهِمْ دائِمُونَ" سؤال شد که چه نمازی است؟
حضرت جواب دادند: «مراد نماز نافله (مستحبی) است».3
مفسر کبیر شیعه مرحوم فضل بن حسن طبرسى نیز "الصَّلَواتِ" را به نمازهای واجب تفسیر نموده است.
«حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ أی داوموا على الصلوات المکتوبات فی مواقیتها بتمام أرکانها»4
سؤال دیگر اینکه محافظت بر نماز چگونه است؟
مرحوم علامه طباطبایی مراد از محافظت را اهتمام براتیان تمام نمازهای واجب و مراقبت از فوت نشدن هیچ‌یک از آنها می‌داند. ایشان می‌فرماید:
اینکه فرموده: " نماز را محافظت مى کنند"، خود قرینه این است که مراد محافظت از عدد آن است. پس مؤمنین محافظت دارند که یکى از نمازهایشان فوت نشود و دائماً مراقب آنند ... و به همین جهت کلمه" صلاة" را در اینجا با صیغه جمع آورده و در جمله" فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ" مفرد، براى اینکه خشوع در جنس نماز، به‌طور مساوى شامل همه است، و دیگر لازم نیست که جمع آورده شود.5
مرحوم فضل بن حسن طبرسی نیز محافظت بر نماز را اقامه آن در اوقات آن می‌داند. در آنجا که می‌فرماید:
«وَ الَّذِینَ هُمْ عَلى صَلَواتِهِمْ یُحافِظُونَ» أی یقیمونها فی أوقاتها و لا یضیعونها
کسانى که نمازها را در اوقات آنها می‌خوانند و آنها را تضییع نمی‌کنند.6
همچنان که مرحوم ابوالفتوح حسین بن على رازى نیز چنین تفسیر می‌کنند:
وَ الَّذِینَ هُمْ عَلى صَلَواتِهِمْ یُحافِظُونَ، آنان که ایشان بر نماز محافظت کنند و مراقبت اوقات او کنند و رها نکنند که از وقت خود برود و فایت شود.7
مرحوم فضل بن حسن طبرسی این مفسر بزرگ شیعه در جای دیگر محافظت بر نماز را علاوه بر مراقبت بر اوقات، رعایت کردن ارکان آن می‌داند. ایشان میفرمایند:
"المحافظة علیها أن یؤدّوها فى أوقاتها، و یراعوا أرکانها"8
محافظت بر نمازها به‌جا آورده آن در وقت مقرّر و رعایت کردن ارکان آن است.
شاید جامع‌ترین تفسیر را در مورد محافظت بر نماز، مرحوم ابوالفتوح حسین بن على رازى در تفسیر خویش فرموده است. ایشان میفرمایند:
حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ یعنى مواظبت و مداومت کنى بر نمازها، و به‌پای دارى آن را به اوقات، و به‌جاى آرى به ارکان و شرایط و مواقیت، و حقوق و حدود و واجبات و مندوبات در او به‌جاى آوردن، و شرط خشوع و خضوع در او مراقبت کردن.9
پاورقی:
1. سوره مؤمنون ، آیه 1 و 9
2. سوره بقره ، آیه238
3. الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج3 ؛ ص269
4. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج2، ص: 599
5. المیزان فی تفسیر القرآن، ج15، ص: 11
6. مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، ج7، ص: 158
7. روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج14، ص: 8
8. تفسیر جوامع الجامع، ج3، ص: 66
9. روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج3، ص: 314