وقتی خدا به چرت زدن بنده‌اش مباهات می‌کند!

از حضرت امام هادى النقی علیه‌السلام روایت‌شده که فرمودند:

إِنَّ الْعَبْدَ لَیَقُومُ فِی اللَّیْلِ فَیَمِیلُ بِهِ النُّعَاسُ یَمِیناً وَ شِمَالًا وَ قَدْ وَقَعَ ذَقَنُهُ عَلَى صَدْرِهِ فَیَأْمُرُ اللَّهُ تَعَالَى أَبْوَابَ السَّمَاءِ فَتَنْفَتِحُ ثُمَّ یَقُولُ لِلْمَلَائِکَةِ انْظُرُوا إِلَى عَبْدِی مَا یُصِیبُهُ فِی التَّقَرُّبِ إِلَیَّ بِمَا لَمْ أَفْتَرِضْ عَلَیْهِ رَاجِیاً مِنِّی لِثَلَاثِ خِصَالٍ ذَنْباً أَغْفِرُهُ لَهُ أَوْ تَوْبَةً أُجَدِّدُهَا لَهُ أَوْ رِزْقاً أَزِیدُهُ فِیهِ اشْهَدُوا مَلَائِکَتِی أَنِّی قَدْ جَمَعْتُهُنَّ لَهُ.¹

همانا بنده ‏اى شبانگاه از خواب برمی‌خیزد، درحالی‌که (از شدت خواب ‏آلودگى) به چپ و راست مایل مى ‏شود و چانه‏ اش بر روى سینه‏ اش می‌افتد.

پس خداوند به درهاى آسمان امر می‌کند و آن‌ها براى او گشوده مى ‏گردند.

سپس به فرشتگان می‌گوید: به بنده من بنگرید که به خاطر تقرب به من و به خاطر عملى که آن را بر او واجب نکرده ام، چگونه خودش را به رنج مى ‏افکند! درحالی‌که به سه چیز از سوى من امید بسته است:

گناهى از او که آن را بیامرزم؛ یا اینکه بار دیگر توبه او را بپذیرم؛ و یا روزى او را زیاد کنم.

اى فرشتگان من؛ گواه باشید که بى ‏تردید این سه چیز را به او فراهم می‌کنم.

 

در مورد این فرمایش نورانی چند نکته قابل‌ذکر است:

1.مقصود از بیدار شدن از خواب، شب‌زنده‌داری و عبادت سحری است که افضل و مصداق کامل آن نماز شب است.

2. باز شدن درهای آسمان، کنایه از این است که دعای او مستجاب خواهد شد ان‌شاءالله.

3. هرچند قیام باللیل و سحر خیزی برای عبادت ازجمله نماز شب واجب نیست؛ ولی وقتی انسان برای تقرب به پروردگار، سختی بیدار شدن در دل شب و دست کشیدن از خواب شیرین را تحمل می‌کند، همین باعث مباهات خداوند نسبت به بنده‌اش می‌شود؛ چراکه او خود را مکلف به عملی می‌کند که خداوند آن عمل را بر او تکلیف نکرده است.

4. چه‌بسا انسان برای نماز شب و عبادت سحرخیزی نماید؛ ولی به خاطر خواب‌آلودگی، در عبادت شبانه‌اش حال معنوی آن‌چنانی نداشته باشد. ولی خداوند به خاطر مقصود او که بیداری برای توبه، آمرزش گناهان و تقرب به پروردگار است، او را مشمول رحمت خویش قرار می‌دهد.

5. رزق به معنی بخشش مدام و پیوسته است که گاهى دنیوى و زمانى اخروى است‏.² لذا هم شامل روزی مادی می‌شود و هم شامل روزی معنوی که البته روزی‌های معنوی همچون نعمت ایمان، ولایت، صفات حمیده، توفیق توبه و آمرزش گناهان بسی باارزش‌تر از روزی مادی هستند.

 

علامه طباطبائى رحمه‌الله علیه فرمودند: چون به نجف اشرف براى تحصیل مشرّف شدم، از نقطه‌نظر قرابت و خویشاوندى و رحمیّت، گاه‌گاهى به محضر مرحوم قاضى شرفیاب می‌شدم؛ تا یک روز درِ مدرسه‌اى ایستاده بودم که مرحوم قاضى ازآنجا عبور می‌کردند. چون به من رسیدند دستِ خود را روى شانه من گذاردند و گفتند:

«اى فرزند، دنیا می‌خواهی نماز شب بخوان؛ آخرت می‌خواهی نماز شب بخوان».

پاورقی:

1. تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان) ؛ محمد بن الحسن، طوسى ؛ ج‏2 ؛ ص121

2. مفردات الفاظ القرآن ؛ راغب اصفهانی ؛ ص 351