آیا خداوند توبه در هنگام مرگ را میپذیرد؟
خداوند توبه پذیر است و اگر بنده اش با حال پشیمانی و عزم راسخ بر ترک معاصی به سوی او باز گردد، توبه او را میپذیرد.
چه بسیار انسانهایی که بعد عمری رویگردانی از خداوند، در کهنسالی توبه نموده اند و خداوند توبه آنان را میپذیرد. هرچندکه توبه کردن در جوانی بسیار آسان تر از توبه کردن در کهنسالی است و چه بسا انسانهایی به امید توبه کردن در آینده مشغول گناه شده اند ولی توفیق توبه نیافته و عاقبت به شر شده اند.
امام صادق علیه‌السلام روایت زیبایی از رسول خدا صلی‌الله علیه وآله نقل کرده‌اند که بسیار امیدبخش است. در این روایت آمده که رسول خدا صلی‌الله علیه وآله فرمودند:
مَنْ تَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِسَنَةٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ السَّنَةَ لَکَثِیرَةٌ مَنْ تَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِشَهْرٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ الشَّهْرَ لَکَثِیرٌ مَنْ تَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِجُمْعَةٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ الْجُمْعَةَ لَکَثِیرٌ مَنْ تَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِیَوْمٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ یَوْماً لَکَثِیرٌ مَنْ تَابَ قَبْلَ أَنْ یُعَایِنَ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ.1
هرکس یک سال قبل از مرگش توبه کند، خداوند توبه اش را می پذیرد.
سپس فرمودند:
البته یک سال زیاد است؛ هرکس یک ماه پیش از مرگش توبه کند،خداوند توبه اش را میپذیرد.
سپس فرمودند:
همانا یک ماه زیاد است؛ هرکس یک هفته پیش از مرگش توبه کند خداوند توبه اش را میپذیرد.
سپس فرمودند:
یک هفته زیاد است؛ هرکس یک روز قبل از مرگش توبه کند، خداوند توبه اش را میپذیرد .
سپس فرمودند:
یک روز زیاد است؛ هرکس پیش از اینکه مرگ را مشاهده نماید توبه کند، خداوند توبه اش را میپذیرد.
شاید سؤال شود:
اگر توبه انسان قبل از مرگ قبول خواهد شد، پس چرا در قرآن کریم چنین آمده است؟!
" وَ لَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السَّیَّئاتِ حَتىَّ إِذَا حَضرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنىِّ تُبْتُ الْانَ وَ لَا الَّذِینَ یَمُوتُونَ وَ هُمْ کُفَّارٌ أُوْلَئکَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا ".2
کسانى که در آستانه مرگ قرار مى گیرند و مى گویند اکنون از گناه خود توبه کردیم، توبه آنان پذیرفته نخواهد شد.
در جواب میگوییم:
امثال این روایت با آیه فوق منافات ندارند. زیرا منظور از این روایات لحظاتى است که هنوز انسان نشانه هاى قطعى مرگ را مشاهده نکرده است. و حال‌آنکه مراداز آیه زمانی است که انسان نشانه‌های مرگ را مشاهده می‌کند. زیرا در حال احتضار و در آستانه مرگ که پرده ها از برابر چشم انسان کنار مىرود و قسمتى از حقایق مربوط بجهان دیگر و نتیجه اعمالى را که در این زندگى انجام داده با چشم خود مى بیند، واضح است که در این صورت هر گناهکارى از اعمال بد خود پشیمان مى گردد، و همانند کسى که شعله آتشى را نزدیک خود ببیند از آن فرار مى کند.3
البته بازهم میگوییم که توبه کردن در جوانی بسیار آسان تر از توبه کردن در کهنسالی است و چه بسا انسانهایی به امید توبه کردن در آینده مشغول گناه شده اند ولی به دلیل انس گرفتن با گناه یا مرگ ناگهانی یا نداشتن انگیزه ای برای ترک گناه یا دلایل دیگر، توفیق توبه نیافته و عاقبت به شر شده اند.
پاورقی:
1. الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج2 ؛ ص440
2. سوره نساء ؛ آیه 18
3. تفسیر نمونه ، ج3 ، ص 315 و 316