چیزی که به سائل می‌دهید را بزرگ نشمارید

ارزش انفاق به نیازمندان بر اساس انگیزه‌ها و نیات انفاق کنندگان متفاوت است.

یکی از آفات انفاق این است که انفاق کننده مالی را که انفاق می‌کند را زیاد می‌شمارد و چه‌بسا دچار عجب، تکبر و ریا می‌شود؛ یا اینکه بر سر نیازمند منّت گذاشته و باعث آزار روحی او می‌شود.

چنین انفاقی نه‌تنها سودی به حال انفاق کننده ندارد، بلکه برایش خسران محسوب می‌شود.

خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:

"یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى‏ کَالَّذی یُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِر".¹

اى کسانى که ایمان آورده ‏اید، صدقه ‏هاى خود را با منّت و آزار، باطل مکنید؛ مانند کسى که مالش را براى خودنمایى به مردم انفاق مى ‏کند و به خدا و روز بازپسین ایمان ندارد.

 

برای گرفتار نشدن در دام عجب، غرور و منت نهادن بر مستمند، باید خوب فکر کنیم شخص نیازمند در مقابل این انفاقی که به او می‌شود چه چیزی از دست می‌دهد؟!

بدون تردید انسان سرمایه‌هایی معنوی دارد که به‌هیچ‌وجه قابل قیمت‌گذاری با مال دنیا نیست.

یکی از همین سرمایه‌های معنوی، عزت‌نفس و حفظ آبرو  است. چیزی که انسان حاضر نیست آن را به‌سادگی از دست دهد.

انسان نیازمند به خاطر فشار زندگی و مشکلات مالی که گرفتارش شده است، مجبور به درخواست کمک می‌شود.

بارهای نخست که اظهار نیاز می‌کند، ازنظر روحی شکنجه می‌شود. چون با ابراز نیاز و درخواست کمک، در حقیقت عزت و شرافتش طعنه‌دار می‌شود.

اگر در هنگام کمک به نیازمند به این مسئله توجه داشته باشیم که سائل چه چیزی از دست می‌دهد، هیچ‌گاه نسبت به این احسان دچار عجب و غرور نمی‌شویم و ارزش کار خود را با منت نهادن بر سر فقیر از بین نمی‌بریم.

 

از حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام روایت‌شده که فرمودند:

إِنَ‏ قَدْرَ السُّؤَالِ‏ أَکْثَرُ مِنْ‏ قِیمَةِ النَّوَالِ فَلَا تَسْتَکْثِرُوا مَا أَعْطَیْتُمُوهُ فَإِنَّهُ لَنْ یُوَازِیَ قَدْرَ السُّؤَال.²

به‌راستی‌ که قدر درخواست کردن (و کمک خواستن) از قیمت چیزی که انسان نیازمند می‌گیرد زیادتر است. پس آنچه به سائل عطا کرده‌اید را بسیار نشمارید؛ زیرا همانا آنچه عطا کرده‌اید با اندازه (خفت و ذلتِ) درخواست او برابرى نمى‏کند.

پاورقی:

1. سوره بقرة ؛ آیه 264

2. غررالحکم و درر الکلم ؛ ص227