فقیهی که خرمافروش شد!
از امیرالمؤمنین علیه‌السلام حدیث کوتاه و زیبایی در مورد تواضع کردن روایت‌شده است:
"اتَّضِعْ تَرْتَفِع" 1
فروتنى کن تا بلندمرتبه شوى.
رابطه تواضع و بلندمرتبگی کاملاً برعکس است. هرچقدر انسان افتاده‌تر باشد، مقام و منزلت او نیز بالاتر خواهد رفت.
چه زیبا سرود شاعر شیرین‌سخن که:
افتادگی آموز اگر طالب فیضی
هرگز نخورد آب، زمینی که بلند است!
و چه حکیمانه گفته‌اند که:
درخت هر چه پربارتر،
سربه‌زیرتر
و
رودخانه هر چه عمیق تر، آرام‌تر
هرچقدر بر معرفت انسان افزوده شود، بر کرنشش در برابر خداوند و مخلوقات او افزوده می‌شود و عجب و تکبری که ناشی از جهل و ظاهربینی است در او راه نخواهد داشت.
از امیرالمؤمنین علیه‌السلام روایت‌شده که فرمودند:
"إِذَا تَفَقَّهَ الرَّفِیعُ تَوَاضَع" 2
هرگاه شخص بلندمرتبه فقیه (و فهمیده) شود، تواضع و فروتنى می‌کند.
به همین جهت است که اولیاء الهی و شاگردان مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام، فروتنی و تواضعشان از همه بیشتر بود.
یکی از این افراد که باوجود علم، عزت و شرافت فراوان، تواضع را پیشه خود کرده بود، محمد بن مسلم بود.
ایشان از شاگردان امام باقر علیه‌السلام و از ثروتمندان و بزرگان کوفه بودند.
روزی امام علیه‌السلام به او فرمود: بشارت باد بر فروتنان! تواضع و فروتنى پیشه کن!
محمد بن مسلم با آن موقعیت اجتماعى، پس از بازگشت به کوفه، طَبَق خرمایى همراه با ترازو برداشت و در کنار مسجد مشغول خرما فروشى شد.
خویشاوندان وى نزد او آمدند و گفتند: این کار در شأن تو نیست؛ با این کار، ما را رسوا و بی‌آبرو کردى!
محمد بن مسلم پاسخ داد: سرورم به من دستورى داده است (که تواضع کنم) و من از فرمان او سرپیچی نخواهم کرد. من از جاى خود حرکت نمىکنم مگر اینکه مابقی این خرماها را بفروشم!
خویشاوندانش گفتند: اگر از این کار خود دست برنمی‌داری، دست‌کم در بازار آسیاب‌گردان بنشین!
سپس آسیاب و شتری به وى دادند و محمد بن مسلم آسیابانی مى کرد.3
پاورقی:
1. غرر الحکم و درر الکلم ؛ ص131
2. غرر الحکم و درر الکلم ؛ ص285
3. رجال الکشی - إختیار معرفة الرجال ؛ ص 165
- ۹۵/۰۹/۱۴