میوه های درخت علم

همان‌طور که ارزش واقعی درخت میوه به میوه آن است و تا زمانی که میوه ندهد آن‌طور که بایدوشاید اهمیت خود را نشان نخواهد داد، علم نیز زمانی فضیلت محسوب می‌شود که ثمراتش بر آن مترتب شود.

زیرا علم هدف نهایی نیست؛ بلکه وسیله‌ای است تا انسان را به مقصد که کمال حقیقی است برساند.

علمی که ثمرات حقیقی را به دنبال نداشته باشد، انسان را به کمال نخواهد رساند و علمی که انسان را به این هدف نرساند وسیله‌ای نارکارآمد بوده و ارزشی نخواهد داشت.

امیرالمؤمنین علیه‌السلام ثمراتی برای علم معرفی‌ کرده اند که بعضی از آن‌ها را ذکر می‌کنیم:

 1.طلب رستگاری

ثَمَرَةُ الْعِلْمِ‏ طَلَبُ‏ النَّجَاة ¹ (میوۀ علم، طلب نجات و رستگاری است)

 2. تواضع

التَّوَاضُعُ ثَمَرَةُ الْعِلْم ²‏ (فروتنی میوۀ علم است)

 3. شناخت خداوند

ثَمَرَةُ الْعِلْمِ‏ مَعْرِفَةُ اللَّهِ ³  (میوۀ علم، شناخت خداوند است)

 4. عبادت

ثَمَرَةُ الْعِلْمِ الْعِبَادَةُ ⁴ (میوۀ علم، عبادت است)

 5. عمل کردن به علم

ثَمَرَةُ الْعِلْمِ الْعَمَلُ بِهِ ⁵ (میوۀ علم، عمل کردن به آن علم است)

 6. اخلاص در عمل

ثَمَرَةُ الْعِلْمِ إِخْلَاصُ الْعَمَلِ ⁶ (میوۀ علم، خالص کردن عمل برای خداوند است)

 7. بردباری

رَدُّ الْغَضَبِ بِالْحِلْمِ ثَمَرَةُ الْعِلْمِ ^7‏ (بردباری در هنگام خشم، میوۀ علم است)

 

بنابراین هر دانشی مطلوب نیست. بلکه دانشی موردپسند خداوند است که ثمرات فوق را به دنبال داشته باشد.

لذا علمی که در جهت رسیدن به نجات و رستگاری نباشد، علمی که باعث کبر و غرور شده و باعث شود انسان به خاطر برخوردار بودن از آن فخرفروشی نماید، علمی که شناخت خداوند را در پی نداشته باشد، علمی که منجر به عبادت و بندگی خداوند نگردد، علمی که انسان به آن عمل ننماید، علمی که اخلاص در عمل را به دنبال نداشته باشد و علمی که بردباری در هنگام خشم را در پی نداشته باشد، چنین دانشی علم واقعی نخواهد بود؛ بلکه از مصادیق جهل شمرده می‌شود.

پاورقی:

1. عیون الحکم و المواعظ ، ص209

2. غرر الحکم و درر الکلم ، ص28

3. همان ، ص 326

4. همان ، 326

5. همان ، ص327

6. همان ، ص328

7. ص820