«ترین»ها در بیان امیرالمؤمنین علیه‌السلام

در روایت است که زید بن صوحان از امیرالمؤمنین علیه‌السلام سؤالاتی کوتاه پرسید و حضرت با جملاتی کوتاه پاسخ آن سؤالات را بیان فرمودند:

یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَیُّ سُلْطَانٍ أَغْلَبُ وَ أَقْوَى قَالَ الْهَوَى

غالب‌ترین و قوی‌ترین سلطان: هوای نفس

 

قَالَ فَأَیُّ ذُلٍّ أَذَلُّ قَالَ الْحِرْصُ عَلَى الدُّنْیَا

ذلت‌بارترین خواری: حرص بر دنیا

 

قَالَ فَأَیُّ فَقْرٍ أَشَدُّ قَالَ الْکُفْرُ بَعْدَ الْإِیمَانِ

شدیدترین فقر: کفر بعد از ایمان

 

قَالَ فَأَیُّ دَعْوَةٍ أَضَلُّ قَالَ الدَّاعِی بِمَا لَا یَکُونُ‏

گمراه‌ترین دعوت: دعوت به چیزی که واقعیت ندارند

 

قَالَ فَأَیُّ عَمَلٍ أَفْضَلُ قَالَ التَّقْوَى‏

بافضیلت ترین عمل: پرهیزکاری

 

قَالَ فَأَیُّ عَمَلٍ أَنْجَحُ قَالَ طَلَبُ مَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏

کامیاب‏ کننده ‏ترین عمل: خواستن آنچه نزد خداست.

 

قَالَ فَأَیُّ صَاحِبٍ لَکَ شَرٌّ قَالَ الْمُزَیِّنُ لَکَ مَعْصِیَةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏

بدترین مُصاحب (رفیق): آن که نافرمانی خداوند را در نظر انسان زینت دهد.

 

قَالَ فَأَیُّ الْخَلْقِ أَشْقَى‏ قَالَ مَنْ بَاعَ دِینَهُ بِدُنْیَا غَیْرِهِ‏

شقی‌ترین مخلوق: کسی که دینش را به دنیای دیگری بفروشد

 

قَالَ فَأَیُّ الْخَلْقِ أَقْوَى قَالَ الْحَلِیمُ‏

قوی‌ترین مخلوق: شخص بردبار

 

قَالَ فَأَیُّ الْخَلْقِ أَشَحُّ قَالَ مَنْ أَخَذَ الْمَالَ مِنْ غَیْرِ حِلِّهِ فَجَعَلَهُ فِی غَیْرِ حَقِّهِ‏

بخیل‌ترین مخلوق: آن‌کسى که مال را از راه غیر حلال به دست آورده و آن را در غیر حق خودش مصرف نماید

 

قَالَ فَأَیُّ النَّاسِ أَکْیَسُ قَالَ مَنْ أَبْصَرَ رُشْدَهُ مِنْ غَیِّهِ فَمَالَ إِلَى رُشْدِهِ

باهوش‌ترین مردم: کسی که راه هدایتش را از جهل و گمراهی تشخیص دهد و به‌طرف آن گرایش پیدا کند

 

قَالَ فَمَنْ أَحْلَمُ النَّاسِ‏ قَالَ الَّذِی لَا یَغْضَبُ‏

بردبارترین مردم: کسی که خشم نکند

 

قَالَ فَأَیُّ النَّاسِ أَثْبَتُ رَأْیاً قَالَ مَنْ لَمْ یَغُرَّهُ النَّاسُ مِنْ نَفْسِهِ وَ مَنْ لَمْ تَغُرَّهُ الدُّنْیَا بِتَشَوُّفِهَا

ثابت‌رأی ترین مردم: کسى که فریب مردم را نخورد و دنیا نیز با زرق‌وبرق خود او فریب ندهد

 

قَالَ فَأَیُّ النَّاسِ أَحْمَقُ‏ قَالَ الْمُغْتَرُّ بِالدُّنْیَا وَ هُوَ یَرَى مَا فِیهَا مِنْ تَقَلُّبِ أَحْوَالِهَا

نادان‌ترین مردم: کسى که گول دنیا را بخورد، درصورتی‌که دگرگونی احوال دنیا را مشاهده می‌کند

 

قَالَ فَأَیُّ النَّاسِ أَشَدُّ حَسْرَةً قَالَ الَّذِی حُرِمَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةَ ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِینُ‏

پشیمان‌ترین مردم: کسى که از دنیا و آخرت محروم شده باشد و این خود زیان آشکارى است

 

قَالَ فَأَیُّ الْخَلْقِ أَعْمَى قَالَ الَّذِی عَمِلَ لِغَیْرِ اللَّهِ یَطْلُبُ بِعَمَلِهِ الثَّوَابَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏

نابیناترین مردم: آن‌کس که براى خداوند عملى انجام نداده و از خداوند انتظار ثواب دارد

 

قَالَ فَأَیُّ الْقُنُوعِ أَفْضَلُ قَالَ الْقَانِعُ بِمَا أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ‏

بافضیلت ترین قناعت: آن‌کس به آنچه خداوند به وى عطا کرده باشد قانع باشد

 

قَالَ فَأَیُّ الْمَصَائِبِ أَشَدُّ قَالَ الْمُصِیبَةُ بِالدِّینِ‏

شدیدترین مصیبت: مصیبت در امور دین

 

قَالَ فَأَیُّ الْأَعْمَالِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ انْتِظَارُ الْفَرَجِ‏

محبوب‌ترین عمل نزد خداوند: انتظار فرج

 

قَالَ فَأَیُّ النَّاسِ خَیْرٌ عِنْدَ اللَّهِ قَالَ أَخْوَفُهُمْ لِلَّهِ وَ أَعْمَلُهُمْ بِالتَّقْوَى‏ وَ أَزْهَدُهُمْ فِی الدُّنْیَا

بهترین مردم نزد خداوند: آن که بیشتر از همه از خداوند می‌ترسد، و تقواى بیشتر و زهد زیادترى دارد

 

قَالَ فَأَیُّ الْکَلَامِ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ کَثْرَةُ ذِکْرِهِ وَ التَّضَرُّعُ إِلَیْهِ بِالدُّعَاءِ

بافضیلت ترین سخن در نزد خداوند: زیادی ذکر خدا و اظهار عجز به درگاه او با دعا نمودن

 

قَالَ فَأَیُّ الْقَوْلِ أَصْدَقُ قَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ‏

راست‌ترین سخن: گواهى دادن به اینکه «خدایی جز خداوند یکتا نیست»

قَالَ فَأَیُّ الْأَعْمَالِ أَعْظَمُ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ التَّسْلِیمُ وَ الْوَرَعُ‏

عظیم‌ترین عمل نزد خداوند: تسلیم در برابر خداوند و پرهیزکارى

 

قَالَ فَأَیُّ النَّاسِ أَصْدَقُ قَالَ مَنْ صَدَقَ فِی الْمَوَاطِنِ‏

راست‌گوترین مردم: کسى که در زمان‌های جنگ و میدان کارزار راست‌گو باشد

 

(منبع روایت: من لا یحضره الفقیه ؛ ج‏4 ؛ ص382)