اقسام سه‌گانۀ زندگانى در آیات قرآنى
خداوند در قرآن کریم برای انسان سه قسم زندگی بیان فرموده که هرکدام دارای ویژگی‌هایی هستند:
1. زندگی اخروی:
در بیان قرآن زندگی حقیقی از آن زندگی اخروی است:
«وَ ما هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوانُ لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ»1
(و این زندگى دنیا چیزى جز لهو و بازى نیست و به‌درستی که زندگى حقیقى، آخرت است اگر بناى فهمیدن داشته باشند)
این آیه شریفه مىخواهد حقیقت معناى زندگى، یعنى کمال آن را از زندگى دنیا نفى نموده و آن حقیقت و کمال را براى زندگى آخرت اثبات کند، چون زندگى آخرت حیاتى است که بعدازآن مرگى نیست.2
1. زندگی برزخی:
«رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَیْنِ وَ أَحْیَیْتَنَا اثْنَتَیْنِ»3
(پروردگارا دو بار ما را میراندى و دو بار زنده کردى)
دو بار زنده کردن در آیه، شامل زندگى در برزخ و زندگى در آخرت مىشود.
«وَ لَا تحَسَبنََّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتَا بَلْ أَحْیَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُون»4
(هرگز گمان مبر کسانى که در راه خدا کشته شدند، مردگانند! بلکه آنان زنده اند و نزد پروردگارشان روزى داده مىشوند)
3. زندگی دنیوی:
خداوند در قرآن کریم بیان جامعی دربارۀ اوصاف زندگی دنیوی بیان کرده است:
«اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زینَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَ تَکاثُرٌ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَباتُهُ ثُمَّ یَهیجُ فَتَراهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَکُونُ حُطاماً وَ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ شَدیدٌ وَ مَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رِضْوانٌ وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُور»5
بدانید که زندگى دنیا بازیچه و لهو و زینت و تفاخر بین شما و تکاثر در اموال و اولاد است مثل آن بارانى است که کفار از روییدن گیاهانش به شگفت درآیند و گیاهان به منتها درجه رشد برسند، در آن هنگام به زردى گراییده خشک مىشوند، دنیاى کفار نیز چنین است، البته در آخرت عذاب شدیدى است و هم مغفرت و رضوانى از ناحیه خداست و زندگى دنیا جز متاعى فریبنده نمىباشد.
در این آیه زندگی دنیوی را لعب خوانده که عبارت است از عملى که به خاطر یک هدف خیالى و خالى از حقیقت انجام گیرد؛ و آن را لهو خوانده که عبارت است از کارهاى بیهودهاى که آدمى را از کار واجبش باز بدارد؛ و آن را زینت خواند و زینت به معناى زیبایى و جمالى است که ضمیمه چیز دیگرى شود تا به خاطر زیبائیش آن چیز دیگر محبوب و جالب شود، درنتیجه آن‌کسی که به‌طرف آن چیز جذب شده، چیزى را خواسته که در آن نیست و آنچه را که در آن هست نخواسته؛ ونیز آن را متاع خوانده که به معناى هر چیزى است که خود آن هدف نباشد بلکه وسیلهاى براى رسیدن به هدف باشد؛ و آن را و آن را متاع غرور خوانده که به معناى هر فریبندهاى است که آدمى را گول بزند.6
در آیۀ دیگری از زندگی دنیوی با عنوان «عَرَض» معرفی کرده است:
«تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیاةِ الدُّنْیا»7
عرض چیزى است که خودى نشان مىدهد و به‌زودی از بین مىرود.8
پی‌نوشت:
1. سوره عنکبوت، آیه 64
2. المیزان فی تفسیر القرآن، ج2، ص: 329
3. مؤمن، آیه 11
4. سوره آل‌عمران، آیه 169
5. سوره حدید، آیه 20
6. المیزان فی تفسیر القرآن، ج2، ص: 329
7. سوره نساء، آیه 96
8. المیزان فی تفسیر القرآن، ج2، ص: 329