بت‌پرستان دقیقاً چه چیز را پرستش می‌کنند؟

کم نیستند کسانی که خیال می‌کنند بت‌پرستان خودِ بت را پرستش می‌کنند و آثار الوهیت را مربوط به همین بت‌ها می‌دانند. درحالی‌که این تصوری اشتباه است.

برای ابطال دقیق اعتقادات مشرکین، ابتدا باید بدانیم آن‌ها دقیقاً چه چیز را پرستش می‌کنند؟

 

مرحوم علامه طباطبایی پاسخ این سؤال را چنین بیان کرده‌اند:

بت‌پرستان، ملائکه و جن را مى‏پرستیدند و آن‌ها را موجوداتى روحانى و خارجى از عالم اجسام و منزه از خواص ماده و آثار آن مى‏دانستند و چون در هنگام عبادت توجه به این موجودات روحانى برایشان دشوار بود و نمى‏توانستند آن‌ها را در ذهن خود مجسم سازند لذا دست به این ابتکار زدند که براى هر یک مجسمه ‏اى نمایانگر آن موجود روحانى بسازند و هنگام عبادت متوجه آن مجسمه شوند.

در عبادت ستاره ‏پرستان نیز مطلب ازاین‌قرار بود، چون در کیش آنان نیز معبود اصلى روحانیات کواکب بود و از در ناچارى خود اجرام کواکب را صنم و نمایانگر آن روحانیات گرفته تا کواکب را بپرستند.

ولى در اینجا ازنظر اینکه ستارگان، طلوع و غروب دارند و روزها اصلاً پیدا نیستند ناگزیر شدند صنم دیگرى براى این صنم‌ها بسازند تا قواى فعاله و آثارى که ستارگان در عالم پایین دارند مجسم سازد، مثلاً،" زهره" به‌زعم ایشان ایجاد طرب و سرور و نشاط مى‏کند، این آثار را در صنم زهره نمایش مى‏دادند، یعنى صنم زهره را به شکل دخترى زیبا مى‏ساختند و چون مریخ را منشأ فتنه و خونریزى مى‏دانستند، صنم آن را به صورتى دیگر و عطارد را که سمبل علم و معرفت مى‏پنداشتند صنم آن را نمایانگر آثار و خواص آن مى‏ساختند و همچنین صنمى که براى بزرگان و قدیسین از بشر درست مى‏کردند، بدین منوال بود.

بنابراین، بت‌ها را به‌طورکلی براى این مى‏ساختند که آینه‏ اى براى رب خودش باشد که یا فرشته است یا جن و یا انسان، چیزى که هست به‌جای اینکه خود رب را بپرستند همان بت را مى‏پرستیدند و در عبادت متوجه آن گشته بدان تقرب مى‏جستند.

اگر هم خیلى به‌اصطلاح روشن‌فکر مى‏شدند، از بت تجاوز کرده خود رب را عبادت مى‏کردند، ولى از عبادت خداى سبحان هیچ خبرى نبود.¹

پی نوشت:

1. ترجمه المیزان، ج‏15، ص: 392