نظر اسلام در مورد « فال نیک زدن» و «فال بد زدن»
«تَفَأُّل» و «تَطَیُّر» عبارتند از ربط دادن حادثه‌ای که اتفاق افتاده به حادثه اى دیگر که بعداً پدید خواهد آمد.
حال اگر آن حادثه‌ای که مورد انتظار است خیر باشد تَفَأُّل (فال نیک زدن) نامیده می‌شود و اگر شر باشد تَطَیُّر (فال بد زدن) نام دارد.
اسلام به مردم سفارش کرده که «همواره فال نیک بزنند و از فال بد زدن اجتناب کنند».
از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله نقل شده که فرمودند:
«تفاءلوا بالخیر تجدوه»[1]
همواره فال نیک بزنید تا آن را بیابید.
در روایات اسلامی توصیه شده که براى دفع شومى فال بد زدن به آن بىاعتنایى نکنید و به خداوند توکل کنید.
همچنان که از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله روایت شده که فرمودند:
«کَفَّارَةُ الطِّیَرَةِ التَّوَکُّلُ»[2]
کفاره فال بد زدن، توکل بر خدا است.
از امام صادق علیه‌السلام نیز روایت شده که فرمودند:
«الطِّیَرَةُ عَلَى مَا تَجْعَلُهَا إِنْ هَوَّنْتَهَا تَهَوَّنَتْ وَ إِنْ شَدَّدْتَهَا تَشَدَّدَتْ وَ إِنْ لَمْ تَجْعَلْهَا شَیْئاً لَمْ تَکُنْ شَیْئا»[3]
فال بد زدن بر طبق همان چیزى است که پیش خود بر آن فال زده اى؛ اگر آسان بگیرى آسان می‌شود و اگر سخت بگیرى سخت می‌شود و اگر به آن اعتنا نکنى آن را چیزى به‌حساب نیاوری چیزى نخواهد شد.
مرحوم علامه طباطبایی دربارۀ چگونگی تأثیر فال نیک زدن و فال بد زدن می‌فرماید:
«از روایاتی مثل روایت فوق استفاده می‌شود که اثرى که در فال نیک زدن و فال بد زدن مىبینیم مربوط به نفس فال زننده است، نه مربوط به آن چیزى که با آن فال مى زنند».[4]
حضرت آیةالله مکارم نیز در تفسیر نمونه دربارۀ چگونگی این تأثیر می‌فرماید:
«فال نیک زدن و فال بد زدن اثر روانى دارند؛ فال نیک غالباً مایه امیدوارى و حرکت است ولى فال بد موجب یاس و نومیدى و سستى و ناتوانى است».[5]
برخی دیگر فال بد زدن را نوعی سوءظن نسبت به خداوند می‌دانند.[6] همچنان که از «دمیری» نقل شده: «اینکه پیامبر ص فال نیک را دوست مىداشت، به خاطر آن بود که انسان هرگاه امیدوار به فضل پروردگار باشد در راه خیر گام برمىدارد و هنگامی‌که امید خود را از پروردگار قطع کند، در راه شر خواهد افتاد و فال بد زدن مایه سوءظن و موجب انتظار بلا و بدبختى کشیدن است».[7]
- ۹۶/۱۲/۲۴