تفاوت «رسول» و «نبی»

مرحوم علامه طباطبایی آیۀ «وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رَسُولٍ وَ لا نَبِیٍ‏ إِلَّا …»[1] (پیش از تو رسولى یا پیغمبرى نفرستادیم مگر آنکه...) را دلیل روشنى بر اختلاف معناى نبوت و رسالت می‌دانند.

 

ایشان تفاوت «رسول» و «نبی» را چنین بیان می‌کنند که:

روایات امامان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) دلالت می‌کنند بر اینکه رسول آن کسى است که ملک وحى بر او نازل مى‏شود و او ملک را مى‏بیند و با او سخن مى‏گوید؛ ولى نبى آن کسى است که خواب مى‏بیند و در خواب به او وحى مى‏شود.

همچنان که آیۀ «قُلْ لَوْ کانَ فِی الْأَرْضِ مَلائِکَةٌ یَمْشُونَ مُطْمَئِنِّینَ لَنَزَّلْنا عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ مَلَکاً رَسُولًا»[2] (اى پیغمبر بگو اگر فرشتگان را در زمین سکنى بودى باز ناگزیر بودیم فرشته‏اى از آسمان به‌سوی آنان رسول فرستیم‏) نیز دلالت بر این مطلب می‌کند.

 

نزد علماى تفسیر معروف شده که «رسول» آن کسى است که مبعوث شده و مأمور به تبلیغ هم شده باشد و «نبى» آن کسى است که تنها مبعوث شده باشد چه اینکه مأمور به تبلیغ هم شده باشد یا نه.

مرحوم علامه طباطبایی به این نظر چنین اشکال می‌کند که:

«اگر مطلب ازاین‌قرار مى‏بود لازم بود که در آیه موردبحث از کلمه «نبى «غیر رسول اراده شود یعنى کسى که مأمور به تبلیغ نشده و این با جمله‏ " وَ ما أَرْسَلْنا «که در اول آیه است منافات دارد ".

 

بعضی دیگر اعتقاددارند: «رسول کسى است که مبعوث به شرعى جدید شده باشد و نبى اعم از او و از کسى است که شرع سابق را تبلیغ کند».

مرحوم علامه طباطبایی به این نظر نیز چنین اشکال می‌کند که:

«این صحیح نیست، زیرا ما در مباحث نبوت اثبات کردیم که شرایع الهى بیش از پنج شریعت یعنى نوح و ابراهیم و موسى و عیسى و محمد (ص) نیست بااینکه قرآن تصریح کرده به رسالت عده بسیارى از پیغمبران. علاوه بر اینکه هیچ دلیلى بر این فرق در دست نیست».

 

بعضی دیگر گفته‌اند «رسول کسى است که داراى کتاب باشد و نبى آن کسى است که کتاب نداشته باشد»؛ و یا اینکه گفته‌اند «رسول کسى است که کتاب داشته باشد ولى فی‌الجمله نسخ شده باشد و نبى کسى است که چنین نباشد».

مرحوم علامه طباطبایی اشکال وجه قبلى را بر این دو قول نیز وارد می‌داند.

 

---

[1] سوره حج، آیه 52

[2] سوره اسراء، آیه 95

منبع: ترجمه تفسیر المیزان، ج ‏14، ص 553