عکس‌العمل پرهیزکاران در هنگام تلاوت آیات رحمت و آیات عذاب قرآن
تلاوت کنندگان آیات قران کریم متفاوت هستند؛ عده‌ای فقط روخوانی می‌کنند و توجهی به معانی و مفاهیم آیات ندارند؛ و عده‌ای نیز علاوه بر تلاوت آیات الهی به مفاهیم آیات نیز توجه دارند.
خود کسانی که به مفاهیم آیات توجه دارند نیز یکسان نیستند؛ انسان‌های پرهیزکار طوری آیات را تلاوت می‌کنند که گویا قرآن در حین تلاوت بر آنان نازل می‌شود و خود را مخاطب کلام الهی می‌دانند؛ به همین دلیل وقتی آیات رحمت را می‌خوانند دل‌شاد می‌شوند و وقتی آیات عذاب را می‌خوانند محزون می‌گردند.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در ضمن بیان اوصاف متقین فرمودند:
«أَمَّا اللَّیْلَ فَصَافُّونَ أَقْدَامَهُمْ تَالِینَ لِأَجْزَاءِ الْقُرْآنِ یُرَتِّلُونَهَا تَرْتِیلًا یُحَزِّنُونَ بِهِ أَنْفُسَهُمْ وَ یَسْتَثِیرُونَ بِهِ دَوَاءَ دَائِهِمْ فَإِذَا مَرُّوا بِآیَةٍ فِیهَا تَشْوِیقٌ رَکَنُوا إِلَیْهَا طَمَعاً وَ تَطَلَّعَتْ نُفُوسُهُمْ إِلَیْهَا شَوْقاً وَ ظَنُّوا أَنَّهَا نُصْبَ أَعْیُنِهِمْ وَ إِذَا مَرُّوا بِآیَةٍ فِیهَا تَخْوِیفٌ أَصْغَوْا إِلَیْهَا مَسَامِعَ قُلُوبِهِمْ وَ ظَنُّوا أَنَّ زَفِیرَ جَهَنَّمَ وَ شَهِیقَهَا فِی أُصُولِ آذَانِهِمْ»[1]
پرهیزکاران کسانی هستند که وقتی شب فرا می‌رسد (براى نماز) برپا ایستاده و آیات قرآن را با تأمّل و اندیشه مىخوانند و با خواندن و تدبّر در آن خود را اندوهگین مى سازند و به وسیله آن به درمان درد خویش کوشش دارند (از خواندن و عمل به قرآن چاره رهائى از عذاب و سختى رستخیز را مىجویند). پس هرگاه به آیه اى برمیخورند که آنان را به شوق آورده و در آن امیدوارى است (و پاداش نیکوکارى را بیان می‌کند) به آن طمع مىنمایند و با شوق به آن نظر می‌کنند، مثل اینکه پاداشى که آیه از آن خبر مى دهد در برابر چشم ایشان است و آن را مى بینند؛ و هرگاه به آیه اى برمیخورند که در آن ترس و بیم است (و از کیفر بد کارى سخن مى گوید) گوش دلشان را به آن مى گشایند، چنانکه گویا شیون و فریاد (اهل) دوزخ در بیخ گوش هایشان است.[2]
در حالات حضرت امام رضا علیه السلام نیز روایت شده که:
«کَانَ یُکْثِرُ بِاللَّیْلِ فِی فِرَاشِهِ مِنْ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ فَإِذَا مَرَّ بِآیَةٍ فِیهَا ذِکْرُ جَنَّةٍ أَوْ نَارٍ بَکَى وَ سَأَلَ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ تَعَوَّذَ بِهِ مِنَ النَّار»[3]
آن حضرت شب‌ها وقتی به بستر خواب می‌رفت، بسیار تلاوت قرآن م ىکرد و هر گاه به آیه اى که در آن ذکرى از بهشت یا دوزخ بود می‌رسید، می گریست و از خداوند درخواست بهشت می‌کرد و از آتش دوزخ به او پناه می‌برد.