تقبیح خودستایی در قرآن کریم
خداوند در قرآن کریم درباره تقبیح خودستایی می فرماید:
«هُوَ أَعْلَمُ بِکُمْ إِذْ أَنْشَأَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ إِذْ أَنْتُمْ أَجِنَّةٌ فی بُطُونِ أُمَّهاتِکُمْ فَلا تُزَکُّوا أَنْفُسَکُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقى»[1]
خداوند ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺍﺯ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺷﻜﻢ ﻣﺎﺩﺭﺍﻧﺘﺎﻥ ﺟﻨﻴﻦ ﺑﻮﺩﻳﺪ، ﺩﺍﻧﺎﺗﺮ ﺍﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﺧﻮﺩﺳﺘﺎﻳﻰ ﻧﻜﻨﻴﺪ. ﺍﻭ ﺑﻪ ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎﺭﻯ ﭘﻴﺸﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﺁﮔﺎﻩ ﺗﺮ ﺍﺳﺖ.
بعضى از مفسران گفته اند این آیه در مورد گروهى نازل شد که بعد از انجام نماز و روزه در مقام مدح خویش بر مى آمدند و مىگفتند: نماز ما چنین بود، و روزه ما چنان! آیه فوق نازل شد و آنها را از این کار نهى کرد.[2]
خداوند با عبارت «ﻓﻠﺎ ﺗﺰﻛﻮﺍ ﺍﻧﻔﺴﻜﻢ» ﻣﻰ خواهد بگوید: ﻭﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻯ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻰ ﺷﻨﺎﺳﺪ. ﭘﺲ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻴﻬﻮﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺎﻛﻰ ﻧﺴﺘﺎﻳﻴﺪ؛ زیرا ﺍﻭ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﺪ شخص ﭘﺎﻙ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻘﻮﺍ چه کسی است.[3]
در حدیثی ﺍﺯ ﺍﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ علیه السلام نیز آمده است که ﺩﺭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺁﻳﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ (ﻓﻠﺎ ﺗﺰﻛﻮﺍ ﺍﻧﻔﺴﻜﻢ) فرمودند:
«لَا یَفْتَخِرْ أَحَدُکُمْ بِکَثْرَةِ صَلَاتِهِ وَ صِیَامِهِ وَ زَکَاتِهِ وَ نُسُکِهِ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى مِنْکُم»[4]
هیچ یک از شما به کثرت نماز و روزه اش افتخار نکند و زیاد زکات دادن و حجّ به جا آوردنش را منظور ندارد؛ زیرا خداى متعال به پرهیزکاران از شما داناتر است.
- ۹۷/۱۱/۰۵