هفت ویژگی مؤمنین رستگار

خداوند در قرآن کریم خبر از رستگاری مؤمنان می‌دهد و می‌فرماید:

قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ (مؤمنان رستگار شدند).

انتخاب فعل ماضى «افلح» در مورد رستگارى مؤمنان براى تأکید هر چه بیشتر است، یعنى رستگارى آن‌ها آن‌قدر مسلم است که گویى قبلاً تحقق‌یافته و ذکر کلمه «قد» قبل از آن نیز تاکید دیگرى براى موضوع است.

 

سپس هفت ویژگی از ویژگی‌های مؤمنان که باعث رستگاری آنان شده است را این‌چنین بیان می‌فرماید (سوره مؤمنون، آیات 1 الی 9):

1. مؤمنان کسانی هستند که در نمازشان خشوع دارند (الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ).

«خاشعون» از ماده «خشوع» به معنى حالت تواضع و ادب جسمى و روحى است که در برابر شخص بزرگ یا حقیقت مهمى در انسان پیدا مى‏شود و آثارش در بدن ظاهر مى‏گردد؛ به‌عبارت‌دیگر خشوع درواقع چیزى جز حضور قلب توأم با تواضع و ادب و احترام نیست.

در حدیثى مى‏خوانیم که پیامبر ص مردى را دید که در حال نماز با ریش خود بازى مى‏کند فرمود: «اما انه لو خشع قلبه لخشعت جوارحه» (اگر او در قلبش خشوع بود اعضاى بدنش نیز خاشع مى‏شد).

2. کسانی که از هرگونه لغو و بیهودگى روی‌گردانند (وَ الَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ‏).

«لغو» همان‌گونه که بعضى از مفسران بزرگ گفته‏اند هر گفتار و عملى است که فایده قابل‌ملاحظه‌ای نداشته باشد؛ مثل معاصى مانند دروغ دشنام یا مقابله دشنام به دشنام غنا و لهو و لعب و شرک و مثل افکار بیهوده و بی‌پایه‌ای که انسان را از یاد خدا غافل و از تفکر در آنچه مفید و سازنده است به خود مشغول مى‏دارد.

3. آن‌ها کسانى هستند که زکات را انجام مى‏دهند (وَ الَّذِینَ هُمْ لِلزَّکاةِ فاعِلُونَ‏).

«زکات» منحصراً به معنى زکات واجب نیست، بلکه زکات‌های مستحب در شرع اسلام فراوان است، آنچه در مدینه نازل شد زکات واجب بود ولى زکات مستحب قبلاً نیز بوده است.

4. پاک‌دامنی و عفت و پرهیز از هرگونه آلودگى جنسى. طوری که فروج‏ (دستگاه تناسلی) خویش را از بى‏عفتى حفظ مى‏کنند (وَ الَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ‏)، مگر نسبت به همسران و کنیزانشان که در بهره‏گیرى از آن‌ها هیچ‌گونه ملامت و سرزنش ندارند (إِلَّا عَلى‏ أَزْواجِهِمْ أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ‏)؛ پس هر کس غیر این طریق را (جهت بهره‏گیرى جنسى) طلب کند تجاوزگر است (فَمَنِ ابْتَغى‏ وَراءَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ العادُونَ‏).

5 و 6. آن‌ها کسانى هستند که امانت‏ها و عهد خود را مراعات مى‏کنند (وَ الَّذِینَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ‏).

در مفهوم وسیع «امانت»، امانت‌های خدا و پیامبران الهى و همچنین امانت‌های مردم جمع است. نعمت‌های مختلف خدا هر یک امانتى از امانات او هستند، آئین حق، کتب آسمانى، دستورالعمل‌های پیشوایان راه حق و همچنین اموال و فرزندان و پست‌ها و مقام‌ها، همه امانت‌های اویند که مؤمنان در حفظ و اداى حق آن‌ها مى‏کوشند تا در حیات‌اند از آن پاسدارى مى‏کنند و به هنگام ترک دنیا آن‌ها را به نسل‌های برومند آینده خود مى‏سپارند و چنین نسلى را براى پاسدارى آن تربیت مى‏کنند.

7. آن‌ها کسانى هستند که در حفظ نمازهاى خویش مى‏کوشند (وَ الَّذِینَ هُمْ عَلى‏ صَلَواتِهِمْ یُحافِظُونَ‏).

نکته: تعبیراتى همچون «خاشعون»، «معرضون»، «راعون» و «یحافظون» ... (به‌صورت اسم فاعل یا فعل مضارع) همه دلیل بر آن است که برنامه‏هاى مؤمنان راستین در این اوصاف برجسته موقتى و محدود نیست بلکه مستمر و دائمى است.

بعد از ذکر این صفات ممتاز، نتیجه نهایى آن را به این صورت بیان مى‏کند: آن‌ها وارث‌اند (أُولئِکَ هُمُ الْوارِثُونَ‏). همان وارثانى که فردوس و بهشت برین را به ارث مى‏برند و جاودانه در آن خواهند ماند (الَّذِینَ یَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِیها خالِدُونَ‏). (سوره مؤمنون آیه 10)