چند مسأله شرعی و استفتاء درباره نماز آیات

1. آیا در نماز آیات میتوانیم «بسم الله الرحمن الرحیم» سوره اخلاص را یک آیه حساب کرده و بعد از آن به رکوع برویم؟

آیت الله خامنه ای حفظه الله: بنابر احتیاط واجب «بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحیمِ» را نمی توان یک قسمت از سوره به حساب آورد و با آن رکوع کرد.[1]

آیت الله سیستانی حفظه الله: خیر نمیتوانید.[2]

 

2. آیا در نماز آیات میتوانیم آیه «لم یلد و لم یولد» را به دو قسمت تقسیم کرده و بعد از هر قسمت به رکوع برویم؟

آیت الله خامنه ای حفظه الله: اشکال ندارد.[3]

آیت الله سیستانی حفظه الله: بله می‌توانید در رکعت اول بعد از نیت و تکبیرة الاحرام و خواندن سوره حمد، «بسم الله الرحمن الرحیم قل هوالله احد» بگویید و به رکوع بروید. سپس سر خود را از رکوع برداشته «الله الصمد» را بخوانید و به رکوع بروید؛ و سپس «لم یلد» و به رکوع بروید. سپس «و لم یولد» و به رکوع بروید؛ و سپس «و لم یکن له کفوا احد» و میروید رکوع و بلند می‌شوید وسجده می‌کنید و رکعت دوم را به ترتیب ذکر شده اداء کنید.[4]

 

3. اگر مدتی بعد از وقوع زلزله متوجه شویم که زلزله رخ داده و ما متوجه وقوع زلزله نشده ایم، آیا خواندن نماز آیات بر ما واجب است؟ همچنین اگر مدتی بعد از وقوع خورشیدگرفتگی یا ماه گرفتگی متوجه شویم که کسوف یا خسوف رخ داده و ما متوجه نشده ایم، آیا خواندن نماز آیات بر ما واجب است؟

آیت الله خامنه ای حفظه الله: کسی که هنگام گرفتن ماه یا خورشید اصلاً مطلع نشود و بعد از باز شدن آن بفهمد، درصورتی که گرفتگی کامل بوده، باید قضای نماز آیات را بخواند ولی اگر فقط مقداری از آن گرفته بوده، قضا بر او واجب نیست؛ و اگر از سایر حوادث (به جز خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی) در وقت آن مطلع شود و نماز آیات را هر چند بر اثر فراموشی نخواند، باید نماز آیات را بخواند و اگر در وقت آن مطلع نشده و پس از حادثه فهمیده باشد، احتیاط واجب آن است که آن را بخواند.[5]

آیت الله سیستانی: اگر گرفتن خورشید یا ماه را نداند، و بعد از باز شدن خورشید یا ماه بفهمد که تمام آن گرفته بوده، باید قضاى نماز آیات را بخواند، ولى اگر بعداً بفهمد مقدارى از آن گرفته بود قضا بر او واجب نیست؛ و در زلزله اگر نماز را نخواند تا وقت آن بگذرد قضا واجب نیست اگرچه بنا بر احتیاط مستحب آن را تا آخر عمر قضا کند.[6]

 

4. اگر زلزله رخ دهد و مکلف عمداَ نماز آیات را فوراً نخواند و یا اینکه خورشیدگرفتگی یا ماه گرفتگی رخ دهد و مکلف عمداَ نماز آیات را در وقتش نخواند، آیا بعدا لازم است نماز آیات مربوطه را بخواند یا اینکه از گردنش ساقط می شود؟

آیت الله خامنه ای حفظه الله: نباید نماز را به تأخیر بیندازد و در صورتی که معصیت کند و فوراً نخواند بعد از آن مادام العمر واجب است و در هر صورت باید به نیّت اداء بخواند.[7]

آیت الله سیستانی حفظه الله: اگر بداند که خورشید گرفته و عمداً یا از روى فراموشى نخواند یا اینکه نمازى که در وقت براى خورشید گرفتگى یا ماه گرفتگى خوانده باطل بوده باید قضا نماید، و بنابر احتیاط واجب اگر خورشید یا ماه کامل گرفته بود و عمداً نماز آیات را به جا نیاورد باید قبل از قضا غسل نماید. و در زلزله اگر نماز را نخواند تا وقت آن بگذرد قضا واجب نیست اگرچه بنا بر احتیاط مستحب آن را تا آخر عمر قضا کند.[8]

 

5. وقت خواندن نماز آیات کی است؟

آیت الله خامنه ای حفظه الله: وقت ادای نماز آیات خورشید و ماه گرفتگی از هنگام شروع گرفتگی تا زمان شروع در بازشدن آن است‌، و احتیاط ترک نشود، که قبل از آن که شروع در بازشدن نماید، به انجام نماز بشتابد، و اگر از آن وقت تأخیر انداخت، باید نماز را با نیت قربة إلی اللّه بخواند، و نمی‌تواند نیّت اداء و یا قضا داشته باشد. در زلزله و مانند آن که غالباً مدّت وقوع آنها برای خواندن نماز آیات گنجایش ندارد، نباید نماز را به تأخیر بیندازد و در صورتی که معصیت کند و فوراً نخواند بعد از آن مادام العمر واجب است و در هر صورت باید به نیّت اداء بخواند.[9]

آیت الله سیستانی حفظه الله: آغاز وقت نماز آیات برای خورشید گرفتگی یا ماه گرفتگی، زمانی است که خورشید یا ماه شروع به گرفتن می‌کند و تا زمانی که خورشید یا ماه به حالت طبیعی برنگشته، ادامه دارد (هر‌چند بهتر آن است که خواندن نماز آیات را به قدری تأخیر نیندازند که خورشید یا ماه شروع به باز شدن کند)؛ ولی تمام کردن نماز آیات را می‌توان تا بعد از باز شدن خورشید یا ماه به تأخیر انداخت. بنابراین، فرد می‌تواند نماز آیات را طوری به‌جا آورد که مقداری از ابتدای آن در وقت وقوع خورشید گرفتگی یا ماه گرفتگی انجام گردد و بقیّۀ آن، پس از برطرف شدن خورشید گرفتگی یا ماه گرفتگی انجام شود؛[10] اگر فرد خواندن نماز آیات را به قدری تأخیر بیندازد که خورشید یا ماه شروع به باز شدن کند، نیّت ادا مانعی ندارد؛ ولی بعد از باز شدن تمام آن، نماز قضا می‌شود و باید آن را به نیّت نماز آیات قضا بخواند.[11] در زلزله، رعد و برق و مانند اینها ... اگر خواندن نماز را به تأخیر بیندازد تا زمان «متّصل به آیه» بگذرد، خواندن نماز آیات بر او واجب نیست، ولی احتیاط مستحب است که آن را بعداً بدون نیّت ادا و قضا بخواند.[12]

 

6. بعد از وقوع زلزله در منطقه ای، غالباً در مدت کمی ده ها پس لرزه رخ می دهد، حکم نماز آیات در این موارد چیست؟

آیت الله خامنه ای حفظه الله: هر زلزله ای، چه شدید و چه خفیف، اگر زلزله مستقلی محسوب شود، نماز آیات جداگانه ای دارد؛[13] ولی اگر به‌گونه‌ای است که کسی آن را احساس نمی‌کند و فقط با دستگاهها، قابل درک باشد، نماز آیات واجب نیست.[14]

آیت الله سیستانی حفظه الله: اگر محسوس باشند واز یکدیگر جدا باشند که عرفا زلزله دیگری شمرده شود بنابر احتیاط واجب باید نماز بخوانند.[15]

 

---

[1] پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری- https://www.leader.ir/fa- شماره استفتاء: ۷gnr۶۶۷

[2] دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی سیستانى (مد ظله) - بخش استفتائات- www.sistani.org- کد استفتاء: 1371467

[3] پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری- https://www.leader.ir/fa- شماره استفتاء: ۷gnr۶۶۷

[4] دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی سیستانى (مد ظله) - بخش استفتائات- www.sistani.org- کد استفتاء: 1371467

[5] پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری- https://www.leader.ir/fa- شماره استفتاء: r۵۲mggk

[6] دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی سیستانى (مد ظله) - بخش استفتائات- www.sistani.org- کد استفتاء: 1371466

[7] پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری- احکام نماز آیات (خسوف)- yun.ir/k7efp4

[8] دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی سیستانى (مد ظله) - بخش استفتائات- www.sistani.org- کد استفتاء: 1371466

[9] پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری- احکام نماز آیات (خسوف)- yun.ir/k7efp4

[10] توضیح المسائل جامع جلد 1- مسأله 2026- yun.ir/hkcb4

[11] توضیح المسائل جامع جلد 1- مسأله 2027- yun.ir/hkcb4

[12] توضیح المسائل جامع جلد 1- مسأله 2030- yun.ir/hkcb4

[13] رساله نماز و روزه، مسأله ۶۶۸- yun.ir/5r1vl

[14] اجوبة‌الاستفتائات، س ۷۱۵

[15] yun.ir/cpysmc