پاسخ امیرالمؤمنین (ع) به این سؤال که «کدامیک از عدالت یا بخشش برتر است؟»
از امیرالمؤمنین علیه‌السلام پرسیدند: «أَیُّهُمَا أَفْضَلُ الْعَدْلُ أَوِ الْجُود» (کدام یک از عدالت یا بخشش برتر است)؟
آن حضرت علیه‌السلام (در برترى عدل از جود) فرمودند:
«الْعَدْلُ یَضَعُ الْأُمُورَ مَوَاضِعَهَا وَ الْجُودُ یُخْرِجُهَا مِنْ جِهَتِهَا وَ الْعَدْلُ سَائِسٌ عَامٌّ وَ الْجُودُ عَارِضٌ خَاصٌّ فَالْعَدْلُ أَشْرَفُهُمَا وَ أَفْضَلُهُمَا»[1]
[عدالت بهتر است؛ زیرا عدالت چیزها را بجاى خود مىنهد و بخشش آنها را از جاى خود بیرون مىنماید (زیرا جواد زیاده بر استحقاق مىبخشد) و عدل نگاهدارنده همگان است وجود فقط بکسى بهره مىدهد که باو بخشش شده پس عدل شریفتر و برتر مىباشد].[2]
شهید مطهری در تفسیر حدیث فوق میفرماید:
آیا عدالت شریفتر و بالاتر است یا بخشندگى؟ پاسخ این پرسش خیلى آسان به نظر مىرسد: جود و بخشندگى از عدالت بالاتر است، زیرا عدالت رعایت حقوق دیگران و تجاوز نکردن به حدود و حقوق آنهاست، اما جود این است که آدمى با دست خود حقوق مسلّم خود را نثار غیر مىکند؛ ولى على علیه‌السلام برعکس نظر بالا جواب مىدهد. على علیه‌السلام به دو دلیل مىگوید عدل از جود بالاتر است:
1. عدل جریانها را در مجراى طبیعى خود قرار مىدهد، اما جود جریانها را از مجراى طبیعى خود خارج مىسازد؛ زیرا مفهوم عدالت این است که استحقاقهاى طبیعى و واقعى در نظر گرفته شود و به هرکس مطابق آنچه به حسب کار و استعداد لیاقت دارد داده شود؛ اجتماع حکم ماشینى را پیدا مىکند که هر جزء آن در جاى خودش قرار گرفته است؛ و اما جود درست است که از نظر شخص جود کننده- که مایملک مشروع خویش را به دیگرى مىبخشد- فوق العاده باارزش است، اما باید توجه داشت که یک جریان غیر طبیعى است، مانند بدنى است که عضوى از آن بدن بیمار است و سایر اعضا موقتاً براى اینکه آن عضو را نجات دهند فعالیت خویش را متوجه اصلاح وضع او مىکنند. از نظر اجتماعى، چه بهتر که اجتماع چنین اعضاى بیمارى را نداشته باشد تا توجه اعضاى اجتماع به جاى اینکه به طرف اصلاح و کمک به یک عضو خاص معطوف شود، به سوى تکامل عمومى اجتماع معطوف گردد.
2. عدالت قانونى است عام و مدیر و مدبرى است کلى و شامل که همه اجتماع را در بر مىگیرد و بزرگراهى است که همه باید از آن بروند، اما جود و بخشش یک حالت استثنائى و غیر کلى است که نمىشود رویش حساب کرد. اساساً جود اگر جنبه قانونى و عمومى پیدا کند و کلیت یابد، دیگر جود نیست.[3]
