حکم فعالیت در بازار فارکس
سه شنبه, ۱۱ مهر ۱۴۰۲، ۰۹:۰۵ ب.ظ
سؤال: آیا فعالیت در بازار فارکس (خرید و فروش ارزهای خارجی) جایز است؟
جواب آیت الله خامنه‌ای:
بنا به گفته برخی کارشناسان، کارگزاران بازار معاملات ارزهای خارجی، دو دسته اند:
دسته اول (که اکثر مدعیان کارگزاری از این دسته اند)، صرفا یک صفحه مجازی در فضای اینترنت تشکیل داده اند و حضور واقعی در بازار مذکور ندارند، این گروه پول مشتریان را دریافت و برای اهداف و برنامه های خود استفاده می‌کنند و فقط یک صفحه اینترنتی برای مشتری اختصاص می دهند که مشتری در آن مشغول معاملات ظاهری می‌شود، بنابراین معاملات انجام شده غیر واقعی و باطل است و موجب ملکیت درآمد حاصل شده نمی گردد.
دسته دوم کارگزارانی هستند که حضور واقعی در بازار دارند و با پول مشتری اقدام به خرید و فروش ارز می‌کنند، که با رعایت ضوابط شرعی و قانونی، فی نفسه اشکال ندارد ولی باید به نکات زیر توجه شود:
۱) معاملات باید به صورت خرید و فروش واقعی باشد، بنابراین اگر کسب درآمد صرفا براساس پیش بینی نوسانات قیمت باشد، مشروع نیست.
۲) معاملات اهرمی" که با اعتبار گرفتن از کارگزار انجام می شود، اگر ماهیت قرض همراه با سود داشته باشد، ربا و حرام است.[1]
جواب آیت‌الله سیستانی:
فعالیّت در بازار فارکس (forex) در زمینۀ انواع مختلف ارزهای عادی و ارزهای دیجیتال (پول مجازی یا رمزینه) و غیر آنها[مانند نفت، طلا و سایر دارایی‌های پایه] مورد توقّف است (یعنی ایشان رخصت و اجازۀ فعالیّت در این بازار را نمی‌دهند و توقّف می‌نمایند) و مکلّف می‌تواند در این مسأله، به مجتهد جامع الشرایط دیگر با رعایت الأعلم فالأعلم رجوع نماید.[2]
البتّه از آنجا که در قراردادها و داد و ستدها، به‌طور کلّی باید شرایط شرعی معاملات رعایت گردد، پس اگر فعالیّت در بازار فارکس و مانند آن، مشتمل بر «معاملۀ ربوی» یا «قرض ربوی» یا «قمار و برد و باخت مالی» و مانند آن باشد، فعالیّت مذکور حرام است. [3]
همچنین، چنانچه این فعالیّت مشتمل بر «فروش دین به دین»[مثلاً اگر علی 100 دلار به صورت کلّی در ذمّۀ خود و نقد، در مقابل 80 یورو نقد به صورت کلّی در ذمّۀ حسن به وی بفروشد و از یکدیگر طلبکار شوند و از طرفی حسین نیز، مشابه همین معامله را با سعید انجام داده باشد، یعنی 100 دلار به 80 یورو فروخته باشد و از هم طلبکار باشند، چنانچه علی تخمین بزند که قیمت دلار نسبت به یورو افزایش یابد و بخواهد 80 یورو طلب خود را در مقابل 100 دلار که سعید از حسین طلب دارد، بفروشد، هرچند به صورت نقد باشد، معاملۀ «دین به دین» و باطل می‌باشد] یا «معاملۀ کالی به کالی» [ یعنی فروش کالای کلّی در ذمّه و مدّت‌دار، در مقابل ثمن کلّی در ذمّه و مدّت‌دار] باشد، هرچند مبلغ و مدّت کاملاً در معامله معیّن گردیده باشد یا «کالای وزنی یا پیمانه‌ای»[ مانند طلا، که وزنی و نفت، که لیتری محسوب می‌شود] که خریداری شده، قبل از تحویل گرفتن با سود فروخته شود، معامله باطل است. [4]
[1] پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری (B2n.ir/x39820)
[2] توضیح‌المسائل جامع آیت الله سیستانی، مسأله 274
[3] توضیح‌المسائل جامع آیت الله سیستانی، مسأله 275
[4] توضیح‌المسائل جامع آیت الله سیستانی، مسأله 275