اهتمام به عبادت در ماه مبارک رمضان در سنت و سیره اهل بیت علیهم السلام

از امام صادق علیه السلام روایت است که: «کَانَ عَلِى بنُ الحُسَینِ علیه السلام إِذَا کَانَ شَهرُ رَمَضَانَ لَم یتَکَلَّم إِلَّا بِالدُّعَاءِ وَ التَّسبِیحِ وَ الِاستِغفَار» [حضرت سجاد علیه السلام هنگامى که ماه رمضان فرا مى‌رسید به چیزى غیر از دعا و تسبیح خداى متعال و استغفار تکلم نمى‌کرد].

نیز آن حضرت مى‌فرمایند: «کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه و آله و سلم إِذَا جَاءَ شَهرُ رَمَضَانَ زَادَ فِى الصَّلَاةِ» [رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم چون ماه رمضان داخل مى‌شد، به نماز خود مى‌افزود].

سپس حضرت صادق علیه السلام فرمودند: «وَ أَنَا أَزِیدُ فَزِیدُوا» [من نیز به آن مى‌افزایم شما نیز بیفزایید].

همچنین از امام على علیه السلام روایت شده است: «رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم دهه آخر ماه مبارک رمضان رختخواب خود را جمع مى‌کرد و کمرش را براى عبادت محکم مى‌بست. چون شب بیست و سوم فرا مى‌رسید اهل خود را بیدار نگاه مى‌داشت و بر صورت هر کدام که خواب بر او غلبه مى‌کرد آب مى‌پاشید تا خوابش نگیرد. و [حضرت] فاطمه علیها السلام، هیچ یک از اهل خود را نمى‌گذاشت در آن شب بخوابند و بیدارى آن‌ها را با کم خوردن غذا چاره مى‌کرد و از روز، خود را براى شب‌زنده‌دارى آماده مى‌کرد و مى‌گفت: محروم کسى است که از خیر این شب بى‌بهره ماند».

امام صادق علیه السلام از امیرمؤمنان علیه السلام نقل مى‌کند: «عَلَیکُم فِى شَهرِ رَمَضَانَ بِکَثرَة الِاستِغفَارِ وَ الدُّعَاءِ‌؛ فَأَمَّا الدُّعَاءُ فَیُدفَعُ بِهِ عَنکُمُ البَلَاءُ‌، وَ أَمَّا الِاستِغفَارُ فَیَمحى ذُنُوبَکُم» [در ماه رمضان زیاد استغفار و دعا نمایید؛ چرا که با دعا از شما بلا دفع مى‌شود و استغفار گناهان شما را پاک مى‌کند].

از جمله توصیه‌هاى نبى اکرم صلى الله علیه و آله و سلم در این ماه این است که روزه‌دار هنگام روزه، گرسنگى و تشنگى روز قیامت را به یاد آورد. یکى از فوائد و آثار تقوا، ورع، اشتغال به دعا، مناجات و تضرع در این ماه، آن است که فرصت چنین یادآورى و تفکرى را ایجاد مى‌کند.

خواندن دعاى افتتاح در شب‌ها و دعاى ابوحمزه ثمالى در وقت سحر نیز در فراهم‌سازى فضاى انس با خدا و تفکر در مرگ و احوال قیامت بسیار مؤثر است.

«اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِنِّى عَلَى صِیامِهِ وَ قِیامِهِ‌ ... وَ أَذهِب عَنِّى فِیهِ النُّعَاسَ وَ الکَسَلَ‌» [خدایا بر محمد و آل محمد درود بفرست و مرا بر روزه و نماز در این ماه یارى ده... و خواب‌آلودگى و کسالت را از من دور ساز!].

به نقل از کتاب اخلاق اسلامی، نوشته مسعودی، عبدالهادی، زارعی، مجتبی، هدایتی، علی، جلد اول، 7 جلد، گروه علمی اخلاق دفتر تدوین متون درسی حوزه‌های علمیه، نشر مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، قم، چاپ هشتم، 1399 ش.