آرزویی که نباید داشت
انسان با امید و آرزوی رسیدن به هدف است که زندگی می‌کند. ولی هر نوع آرزویی پسندیده نیست.
یکی از آرزوها که در روایات اسلامی نیز مورد نکوهش واقع‌شده است، آرزوهای طولانی است.
در اینکه مراد از آرزوهای بلند چیست، از آثاری که بر این نوع آرزوها مترتب می‌شود این مطلب را میتوان فهمید.
در فرمایشات اهل‌بیت علیهم‌السلام چند اثر آرزوهای بلند بیان‌شده است:
1. فراموش کردن مرگ و آخرت
آرزوهای انسان اگر طوری باشند که یاد مرگ را در انسان به فراموشی بسپارند و به دنبال آن انگیزه عمل کردن برای سعادت آخرت را از او بگیرند، مانعی برای بندگی خداوند محسوب می‌شوند.
از حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام روایت‌شده که فرمودند:
أکثر النّاس أملا أقلّهم للموت ذکرا 1
هرکس که آرزوهای طولانی‌تری دارد، یاد مرگ کمتری می‌کند.
در روایتی دیگر از آن حضرت نقل‌شده که فرمودند:
إِنَّمَا أَخَافُ عَلَیْکُمُ اثْنَتَیْنِ؛ اتِّبَاعَ الْهَوَى وَ طُولَ الْأَمَلِ. أَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَى فَإِنَّهُ یَصُدُّ عَنِ الْحَقِ وَ أَمَّا طُولُ الْأَمَلِ فَیُنْسِی الْآخِرَةَ 2
همانا من بر شما از دو چیز مى ترسم:
پیروى از هوا و درازى آرزو. اما پیروى از هوا، پس به تحقیق از حق بازمی‌دارد؛ و اما درازى آرزو، آخرت را فراموش مى سازد.
2. کردار زشت
وقتی انسان آرزوهایی داشته باشد که خلاف مسیر بندگی اوست، حاضر خواهد بود برای رسیدن به آنها به هر عملی اقدام کند؛ ولو این اعمال، زشت و غیر مشروع باشند.
از حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام روایت‌شده که فرمودند:
أطول النّاس أملاً أسوءهم عملاً 3
کسی که آرزوهای طولانی‌تری دارد، بدکردارترین انسان‌هاست.
3. دنیاطلبی
آرزوهایی که غایتی جز رسیدن به متاع دنیا ندارند، انسان را از تلاش برای رسیدن به سعادت اخروی بازداشته و دنیاطلبی را برای او به‌جای می‌گذارد.
از حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام روایت‌شده که فرمودند:
مَنْ یَأْمُلُ أَنْ یَعِیشَ غَداً فَإِنَّهُ یَأْمُلُ أَنْ یَعِیشَ أَبَداً وَ مَنْ یَأْمُلُ أَنْ یَعِیشَ أَبَداً یَقْسُو قَلْبُهُ وَ یَرْغَبُ فِی دُنْیَاهُ وَ یَزْهَدُ فِیمَا الَّذِی وَعَدَهُ رَبُّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى 4
هرکس آرزو دارد فردا زنده بماند آرزو دارد همیشه بماند. و هرکس آرزو دارد تا ابد زنده بماند، قسیّ القلب می‌شود و به دنیایش رغبت داشته و نسبت به وعده پروردگارش (در آخرت) بی‌رغبت می‌شود.
در روایتی دیگر از آن حضرت نقل‌شده که فرمودند:
مَنِ اتَّسَعَ أَمَلُهُ قَصُرَ عَمَلُه 5
هر کس دامنه آرزویش پهناور و وسیع باشد، عمل و کردارش (براى آخرت) کوتاه گردد.
همچنین از امام صادق علیه‌السلام روایت‌شده که: جدم امیر المؤمنین صلوات‌الله‌علیه فرموده است:
مَا أَنْزَلَ الْمَوْتَ حَقَّ مَنْزِلَتِهِ مَنْ عَدَّ غَداً مِنْ أَجَلِهِ. مَا أَطَالَ عَبْدٌ الْأَمَلَ إِلَّا أَسَاءَ الْعَمَلَ. لَوْ رَأَى الْعَبْدُ أَجَلَهُ وَ سُرْعَتَهُ إِلَیْهِ لَأَبْغَضَ الْعَمَلَ مِنْ طَلَبِ الدُّنْیَا 6
کسى که فردا را در شمار عمر خود مى شناسد، پدیده مرگ را به گونه واقعى نمى شناسد. کسى که آرزوهاى طولانی دارد، عملش زشت می‌شود. اگر کسى ببیند که مرگ با چه شتابى به‌سوی او مى تازد، دنیاطلبى در نظر او زشت و منفور مى گردد.
4. قساوت قلب
قساوت قلب به این معنی
است که قلب خالی یاد خدا و خصلت‌های پسندیده باشد و نسبت به عذاب و رحمت پروردگار
ترس و امیدی نداشته باشد.7
در روایت آمده است که:
فِیمَا نَاجَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مُوسَى علیه السلام یَا مُوسَى لَا تُطَوِّلْ فِی الدُّنْیَا أَمَلَکَ فَیَقْسُوَ قَلْبُکَ وَ الْقَاسِی الْقَلْبِ مِنِّی بَعِیدٌ.8
در آنچه خداى عز و جل با موسى علیه السّلام مناجات کرد این بود که: اى موسى در دنیا آرزوى خود را دراز مکن که دلت سخت، و سخت‌دل از من دور است.
با این بیانات نتیجه می‌گیریم: آرزوهایی که نتایج فوق را به دنبال داشته باشد، همان آرزوهای طولانی است که مورد نکوهش قرارگرفته است.
پاورقی:
1. غرر الحکم و درر الکلم ؛ ص196
2. الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج2 ؛ ص335
3. غرر الحکم و درر الکلم ؛ ص196
4. الجعفریات (الأشعثیات) ؛ ص240
5. الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد ؛ ج1 ؛ ص304
6. الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج3 ؛ ص259
7. مجمع البحرین ، ج1 ، ص 340
8. الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج2 ؛ ص329