جوانمرد کیست؟
یکی از صفات حمیده که انسان باید مزین به آن شود، فتوت و جوانمردی است.
از امیرالمؤمنین علیه‌السلام روایت‌شده که فرمودند:
«مَا تَزَیَّنَ الْإِنْسَانُ بِزِینَةٍ أَجْمَلَ مِنَ الْفُتُوَّةِ».1
آدمى به زینتى زیباتر از جوانمردى آراسته نشده است.
در فرهنگ سخنان اهل‌بیت علیهم‌السلام مصادیق متعددی برای "فتوّت" فرموده‌اند که در زیر به چند مورد از این مصادیق اشاره می‌کنیم:
ایمان
جوانمردی به جوان بودن نیست. چه بسیار انسان‌های مؤمنی که باوجود سن زیاد، جوانمرد هستند.
خداوند در قرآن کریم اصحاب کهف را با عنوان "جوانان" یاد می‌کند؛ در آنجا که می‌فرماید:
«إِنَّهُمْ فِتْیَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُدىً»2
آنان جوانانى بودند که به پروردگارشان ایمان آورده بودند و بر هدایتشان افزودیم.
از امام صادق علیه‌السلام روایت‌شده که از مردى پرسیدند:
مَا الْفَتَى عِنْدَکُمْ ؟
"فتی" (جوانمرد) نزد شما کیست؟
آن مرد جواب داد: تازه‌جوان.
امام علیه‌السلام فرمود:
«لَا الْفَتَى الْمُؤْمِنُ إِنَّ أَصْحَابَ الْکَهْفِ کَانُوا شُیُوخاً فَسَمَّاهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِتْیَةً بِإِیمَانِهِمْ».3
نه؛
"فتى" یعنى مؤمن؛ زیرا اصحاب کهف پیرمرد بودن؛، ولى خداوند عزّ و جلّ به سبب ایمانشان آنها را جوانمرد خواند.
دوری از اخلاق پست
از امیرالمؤمنین علیه‌السلام روایت‌شده که فرمودند:
«بُعْدُ الْمَرْءِ عَنِ الدَّنِیَّةِ فُتُوَّة».4
دورى انسان از صفات و اخلاق پست، جوانمردى است.
جوانمرد هرگز حاضر نمی‌شود دست به کارهایی بزند که رذالت و پستی را به همراه دارد.
بخشش و آزار نرساندن به دیگران
بزرگواری مؤمن را در بخشش و سخاوت او می‌توان مشاهده کرد.
شرافت مؤمن مانع از آن می‌شود که به حقوق دیگران تعدی کند؛ چراکه این کار پستی او را به همراه خواهد داشت.
از همان حضرت روایت‌شده که فرمودند:
«الْفُتُوَّةُ نَائِلٌ مَبْذُولٌ وَ أَذًى مَکْفُوفٌ».5
جوانمردى عطائى است بذل شده و آزارى است بازداشته شده (یعنى به مردم بخشش می‌کند و کسى را اذیّت و آزار نمی‌کند)
تحمّل کردن لغزش دیگران و خوش‌رفتاری با همسایگان
همچنین از همان حضرت روایت‌شده که فرمودند:
«نِظَامُ الْفُتُوَّةِ احْتِمَالُ عَثَرَاتِ الْإِخْوَانِ وَ حُسْنُ تَعَهُّد الْجِیرَانِ».6
نظام جوانمردى، تحمّل کردن لغزش‌های برادران و خوش‌رفتاری با همسایگان است.
جوانمردی چون علی علیه‌السلام نیست!
در جنگ صفین وقتی لشکر معاویه بر آب فرات مسلط شدند، آب را به روی لشکر علی علیه‌السلام بستند.
على علیه‌السلام و یارانش برای پس گرفتن شریعه فرات به لشکریان معاویه حمله‌ور شدند تا اینکه آب به دست سپاه امام على علیه‌السلام افتاد.
در این هنگام یاران امام، به حضرت عرض کردند: یا امیرالمؤمنین آب را به روی لشکر معاویه ببندیم، همان‌طور که آنان آب را به روی ما بستند.
حضرت علی علیه‌السلام جواب دادند:
«لَا وَ اللَّهِ لَا أُکَافِیهِمْ بِمِثْلِ فِعْلِهِمْ افْسَحُوا لَهُمْ عَنْ بَعْضِ الشَّرِیعَةِ»
نه؛ به خدا سوگند من با آنان به‌مثل رفتاری که با ما کردند رفتار نخواهم کرد. آب را به روی آنان بگشایید.7
پاورقی:
1. غرر الحکم و درر الکلم ؛ ص695
2. سوره کهف ؛ آیه 13
3. الکافی (ط - الإسلامیة) ؛ ج8 ؛ ص395
4. غرر الحکم و درر الکلم ؛ ص312
5. غرر الحکم و درر الکلم ؛ ص126
6. غرر الحکم و درر الکلم ؛ ص723
7. برگرفته از بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ ج41 ؛ ص145